ШОКО ƏЛЕМ

12-13

12. БАЯУӨЛГЕЙ

Бірнеше сағаттан кейін көкжиекте жер көрінді. Бұл ежелгі Баяуөлгей елі еді. Қайық бұл үлкен аралдың жа-
ғасына жақындай берді. Алыстан жоталардың басында зәулім ғимараттардың шатырлары күнді шағылыстырып тұр. Үш қонақ жағаға жақын тұрған қаланың солтүстік қақпасынан қалаға кірді. Пекуәмір қасындағы екі досына бұрылып:
– Маған қарамай-ақ қойыңдар. Мен бұл елге ешқашан келген емеспін. Атамның айтуы бойынша, бұл жерге ке-
ліп көруге менің сабырым жетпейді.
Үшеуі әдемі оюлармен әшекейленген қақпадан кіреді. Екі және үш қабатты ғимараттар әдеттегідей халуадан жасалған. Бірақ қонақтардың көздеріне түсетін бір жайт болды. Жергілікті тұрғындар өте баяу қимылдайды екен.
Пекуәмір тоқтай қалып:
– Атамның не үшін бұл жерге мені әкелмегенін енді түсіндім. Ренжімеңдер, мен қайтайын, – деді.
Райл лезде:
– Қайта сізге көп рахмет. Алғысымыз шексіз, бізге көп көмектестіңіз. Осы қалаға сіз болмасаңыз келе алмайтын едік, – деп ризашылығын білдірді.
– Сау болыңдар, жас батырлар. Құдай сіздерді қол-
дасын, – деп кері бұрылды.
– Сау бол, жұлдыз жағушы Пекуәмір, – деді Элия кіш-
кене мұңайып. Пекуәмір кірген қақпадан шығып кетеді.
Екі бауырлас саяхатшы орталыққа қарай бет бұрды. Баяуөлгейліктер ақырын қозғалғандары соншалықты Пекуәмірмен қоштасып шығарып салғанша бағанағы екі жергілікті адам әлі сәлемдесіп тұр екен.
Элия басын шайқап:
– Жарайды, түсінікті болды. Не үшін бүл ел Баяуөлгей деп аталатынын ұқтым, – деді.
Райл мен Элия тұрғындардың қастарына жақындады.
Біреуі шошып:
– Сеееендееееер қаааайдааааан паааайдааа бооол-
дыыыыңдаааар? – деп сұрайды. Өйткені ол екі саяхат-
шының қалай қасына келгендерін байқамай қалған еді.
– Біз Шококенттен боламыз, – деп Райл жауап беріп еді.
Жаңағы қара қалпақ киген ер кісі:
– Түүүсіінбееедіііім. Өөөөтееее жыыылдааам сөөөй-
лееейсіііңдееер. Кііішкеенеее ақыырыын сөөйлеесееңіііііз! –
деді.
Райл да қарап қалмай:
– Ал сіздер өте баяу сөйлейсіздер! – деп жауап қат-
ты. Элия Райлға бұрылып:
– Қойшы енді, Райл, – деп Райлды тыныштандыруға тырысты.
– Біз баяу, ал сіз тезірек сөйлесеңіз, – деп ұсыныс білдірді Райл.
– Неееее? – деп қалды қайтадан Баяуөлгейлік баяу сөйлеп. Элия қайтадан:
– Ой, кешіріңіз. – Бііз баааяяу, аал сііздеер теезііреек сөөйлеесееңііз!
– Жәәраайдыы, – деді. – Мееніің аатыым Бааяяураан. Сііздеер кіім боолаасыыңдаар?
– Бііз Рааайл меен Ээллиия Шоокоокеенттеен боолаа-
мыыз. Біізгее Бааяууөлгеейдее еең шаапшааң аадаам кеереек. Соол кіісіігее аапаараасыыз баа?
– Біір шаартыым баар. Шаахмаат оойнаайыықшыы!
– Оооо, тек бұл емееес! – деп еңіреп жіберді Элия.
– Нее боолдыы, түүрлееріің бұұзыылыып кееттіі ғоой. Неемеесее «қаатыып қаал» оойыыныын оойнаайыық. Меен соол оойыындыы қааттыы жаақсыы көөреем, – деп қатып қалып өзін көрсетуге тырысты.
Райл лезде:
– Жооқ, жооқ шаахмаат жаақсыыраақ. Соол теезіі-
реек біітеедіі, – деді.
Баяуран ақырындап сөмкесінен шахматын алып шы-
ғып, бірге шахмат тастарын тізе бастады. Баяуранмен Райл ойнайтын болды.
Бірінші болып Райл жүрді. Баяуран көп ойланғаны соншалықты Райл:
– Уф...уф, – деп шыдай алмай сабырсызданып кетті.
Бір уақытта Баяуран жүрді. Райл бірден ойластырып қойған жүрісін жүрді.
Баяуран тағы да ұзақ ойланды.
– Уфф..уфф, – деп қайтадан бастады Райл.
Элия Райлға:
– Сен енді жеңіле сал. Әйтпесе, кешке дейін отырамыз, – деп шешім жолын ұсынды.
– Намысты қолдан бермеу керек қой. Бірақ, амал қанша, солай істейміз енді, – деп келісті.
Бірнеше жүрістен кейін Райл мақсатына жетті, яғни жеңілді. Осылайша, екі батыр үлкен мақсаттарына бір қадам жақындады.
Олар ақырын-ақырын қаланың солтүстік жағына қа-
рай жылжи бастады. Бұл шын мәнінде, жүру емес жылжу еді.
Баяуран бір қадам басқанша, балалар он қадам жү-
ріп үлгіретін.
Қала өте әдемі еді, өйткені сәулетшілер асықпай сал-
ған еді. Печеньеден жасалған ғимараттардың қабырға-
лары әдемі әшекейленген. Тіпті үстіне жазу жазылған еді. «Рахат» немесе «Хамле» деген сияқты.
Жолда келе жатып Элия:
– Сабыр түбі сары алтын дейді. Біз ең бай адам боламыз енді, – деді қалжыңдап.
Бір кезде қастарынан тасбақаға мінген бір кісі өтті. Тасбақа Баяуөлгейліктердің ат қызметін атқаратын. Дегенмен алып тасбақа үшеуінен тезірек жүріп, озып өтті.
Баяуран кетіп бара жатқан тасбақаны көрсетіп:
– Бұұл бііздіің сүүйікті жаануаарыымыыз. Кіішкеенее шаапшааңдаау, бііраақ ыыңғаайлыы. Үүстіінее көөп заат қооюғаа боолаады. Әәріі көөп жыыл өөміір сүүреедіі. Қооятыын гаарааж даа кеереек еемеес. Жаараатыылысыынаан бееріілгеен үүйіі баар, – деп мақтанышпен айтты.
– Ииә, шыыныындаа да ыыңғаайлыы еекеен оойлаан-
бааппыын, – деді Райл таңғалып. Элия тұрып:
– Оондаа бәәйгеелеер дее боолаатыын шыығаар, – деп сұрады.
– Боолғаандаа қаандаай. Еең жүүйріігіі саағаатыынаа
1 шаақыырыым шаабаадыы. Нее деегеен жыылдаам-
дыық деесееңші, – деп одан сайын көкірегін керіп.
Райл күлкісін ұстай алмай:
– Наағыыз жеелааяқ еекеен, – деді.





 
13. АЩЫ ЖОСПАР

Тұздейім ақырындап күшейе берді. Қасындағы көрші-
лес елдерді тұз ақырындап басып жатты. Өйткені сиқыр-
лы шоколад дәндері өз күшін көрсете бастаған еді. Те-
ңізден шығысқа қарай бірнеше шақырым жерде, жердің
түбін тесіп шыққан сыңайлы, жартас үйінділері жатыр.
Қорқынышты түстен немесе қараңғы бір әлемнен кел-
ген жыртқыш құстың ұясы іспетті. Бұл ащы өмір орнатуға
келген тұздейімдіктердің сарайы еді. Қабырғалары құ-
быжықтың қаңқасын еске түсіріп, үрей шашып тұр. Осы
жер «Тұзбор» шаһары деп аталытын. Тұзбор тұздейім-
діктердің орталығы болды. Қаланың дәл ортасындағы жотада орналасқан үлкен тұз сарайы одан сайын үлкейіп
алыстан жарқырап тұр. Ақ тұздан жасалған ащы үйлер сарайды жан-жағынан қоршап тұрды. Ал сарай болса, ерекше тұздан жасалған еді. Қызыл түсті жалаулары да сарайдың ең биік жеріне орнатылып желбіреп тұр.
Тұздейім патшалығында жиналыс басталғалы жатты. Удай Қаруас барлық уәзірлерін сарайдың залында жинап жатыр. Олар жақын арада сиқырлы шоколад дәндерін ұрлаған соң той жасаған еді. Бірақ бұл қуаныштары ұзақ болмады. Уәзірлердің түрлері мәз болғанымен, Удай
тыным таппай жүр. Өйткені ол сиқырлы дәндерді қай-
таруға жіберілген екі батырдан хабардар болды. Ақға
қарға көрген-білгенін оған жеткізіп отырды. Удай мықты
шамандарын жинап, ақылдаспақшы. Бірнеше күн бұрын-
ғы ойлары іске аспаған еді. Оның әскерлері періштелер-
мен қақтығысып, жеңіліске ұшыраған еді. Удай ол бала-
лардың қандай күшті екендерін бәрінен де, тіпті Нуа ұстаздан да артық білетін. Сол себепті түрі мұңайып, ойға берілген еді.
Оның жақын уәзірі Борбор шаман қасына қеліп:
– Тақсыр, бәрі жиналды бастай берейік, – деді.
– Ал, бастайық! – деді тұз патшасы. Даусы мұндай ащы, мұндай қорқынышты болар ма?! Тіпті еден діріл-
деп, сарайдың қабырғасы солқылдап кеткендей болды.
Тұздейімде жасалған зәулім сарайда ащы сөздер айтыла бастады. Сарайдың қақ ортасында орналасқан залға қараңғы пікірлер келді.
Удай Қаруас сөз бастап:
– Бізге қарай екі жас бала жақындап келеді. Оларды тоқтату оңай емес. Олардың шыншылдығы мен мейірім-
діліктері айналасындағы тірі жан мен хайуандарды көмекші етуде. Тіпті өсімдіктер де әсер алып жатыр. Тоқтату керек! Сендерден еш пайда жоқ! – деп айғай салды. – Қара қарғыстарың да өздеріңе қайтып, әлек болып жатырсыңдар. Бір нәрсе ойластырыңдар енді! –
деді тағынан тұрып.
Солтүстік Тұздейімнің шаманы сөз алып:
– Құбыжықтарды жіберсек, – деп ұсынысын білдіре-
ді. Бұл оның істейтін үйреншікті айласы еді.
Удай ызаланып:
– Сол қырық жылдық құбыжықтарыңмен құрып кетші! Айғайлап жүгіргеннен басқа ештеңе білмейді. Алдарынан өткендегідей «STOP» – деген белгі шықса ше. Сол жерде қырық күн тоқтап тұрады.
– Есесіне айыппұл төлеген жоқпыз.
Борбор шаман саусағымен жоғары көрсетіп:
– Ол екеуінің арасына от тастау керек. Сол кезде күштері әлдеқайда аз болады, – деп ащы ойын бөлісті.
Солтүстік шаманы тағы:
– Ойыннан от шығады дейді. Онда екеуіне ойын-сауық дайындайық, – деді байыппен.
Удай одан сайын жынданып:
– Сенің басыңды алып, оларға доп қылып беру керек. Сонда кішкене пайдаң болар бізге, – деді ызаланып.
– «Адамның басы Алланың добы» дейді сондықтан болмайды, – деп домалақ басын қасып қойды солтүстік шаманы.
Борбор бұрылып:
– Баяуөлгейде менің бір Хермес деген досым бар. Сол
бізге көмектесе алады. «Алтау ала болса ауыздағы ке-
теді» дейді. Екеуін бір-біріне ренжітіп, екіге бөліп жібе-
рейік, – деді қу жымиып.
– Табылған ақыл, дұрыс, – деп бәрі бірден келісе кетті.
Удай біраз ойланып:
– Бұл жоспарымыз жүзеге асса, барлықтарыңызға үлкен марапат болады. Тамаша! Жердің барлық мекенін тұздаймыз. Іске сәт! – деп сөзін аяқтады Тұздейімнің патшасы Удай Қаруас.