Bu duygudan kurtulmak istesek bile beceremeyiz. İnsan için, dört ayak üstünde yürümek, ahlak duygusundan kurtulmaktan daha kolaydır. Bu duygu, hayvanın evriminde, insanın dik durmasından önce gelir.
İnsanda ahlak duygusu, koku ve dokunma duyusu gibi doğal bir yetenektir.
(...)İnsanlığın, gerçekten ahlaklı insanda hayran olduğu şey, zekasını, duygularını ve eylemlerini, karşılığında hiçbir şey beklemeden vermeye onu iten gücü, yaşam taşkınlığıdır.
Düşüncesinden güç alan ve entelektüel yaşamla dolup taşan insan, doğal olarak yayılmaya çalışır. (...) Zeka dolu insan, düşünceyle taşar; düşüncelerini avuç dolusu saçar: Onları paylaşamazsa, yedi iklim dört bucağa serpemezse acı çeker: Onun yaşamı buradadır.
(...)Bu bir uzlaşma değildir; ve kararlı insan koşulların kendi kendine değişmesini bekleyerek huzurla uyuma iznini kendine vermez.
(...)Çevrene yaşam saç. Aldatmanın, yalan söylemenin, dolap çevirmenin, kurnazlık etmenin seni küçülteceğini, alçaltacağını, seni daha baştan güçsüz göstereceğini, kendini efendisinden aşağı hisseden harem kölesine benzeteceğini bilmelisin. Sana zevk verecekse böyle davran, ama o zaman, peşinen bil ki insanlık seni önemsiz, aşağılık, güçsüz kabul edecek ve buna göre davranacaktır. Senin gücünü görmeyerek, sana merhamete - yalnızca merhamete- layık bir varlıkmışsın gibi davranacaktır. Kendi eylem gücünü kendin böyle kötürümleştirirsen, öfkeni insanlıktan alma.
(...)Tersine, güçlü ol. Ve bir kez büyük bir haksızlık -yaşamda büyük bir haksızlık- ya da bilimde bir yalan, ya da başkasının dayattığı bir ıstırap görür ve algılarsan, bu büyük haksızlığa, yalana ve adaletsizliğe isyan et. Mücadele et! Mücadele ne kadar canlı olursa, yaşam da o kadar yoğun olacaktır.
(...)Herkese, bu yaşamın zenginliğini ve taşkınlığını yaşama olanağı sağlamak için mücadele et ve bu mücadelede, başka hiçbir şeyde benzerini bulamayacağın denli büyük sevinçler tadacağından emin ol. Ahlak biliminin sana söyleyebileceği şey bundan ibarettir. Seçecek olan sensin.
Pyotr Kropotkin, Anarşist Ahlak syf.43, 66, 76, 77, 78 (Kaos yayınları, çev: Işık Ergüden)
