Công cụ quản lý môi trường là các biện pháp hành động nhằm thực hiện công tác
quản lý môi trường của Nhà nước, các tổ chức khoa học và sản xuất. Mỗi công cụ
có một chức năng và phạm vi tác động nhất định, chúng liên kết và hỗ trợ lẫn nhau.
Theo bản chất, có thể chia công cụ quản lý môi trường thành các loại cơ bản như
sau:
- Công cụ luật pháp và chính sách
- Công cụ kinh tế
- Công cụ kỹ thuật quản lý
- Công cụ giáo dục nâng cao nhận thức
1. Công cụ luật pháp và chính sách.
Luật quốc tế về môi trường là tổng thể các nguyên tắc, quy phạm quốc tế điều
chỉnh mối quan hệ giữa các quốc gia, giữa quốc gia và tổ chức quốc tế trong
việc ngăn chặn, loại trừ thiệt hại gây ra cho môi trường của từng quốc gia và
môi trường ngoài phạm vi sử dụng của quốc gia.
Luật Môi trường quốc gia là tổng hợp các quy phạm pháp luật, các nguyên tắc pháp lý điều chỉnh các quan hệ phát sinh giữa các chủ thể trong quá trình các
chủ thể sử dụng hoặc tác động đến một hoặc một vài yếu tố của môi trường trên
cơ sở kết hợp các phương pháp điều chỉnh khác nhau nhằm bảo vệ một cách có
hiệu quả môi trường sống của con người. Hệ thống luật bảo vệ môi trường của
một quốc gia thường gồm luật chung và luật sử dụng hợp lý các thành phần môi
trường hoặc bảo vệ môi trường cụ thể ở một địa phương, một ngành.
Quy định là những văn bản dưới luật nhằm cụ thể hoá hoặc hướng dẫn thực hiện
các nội dung của luật. Quy định có thể do Chính phủ trung ương hay địa
phương, do cơ quan hành pháp hay lập pháp ban hành.
Quy chế là các quy định về chế độ thể lệ, tổ chức quản lý bảo vệ môi trường
chẳng hạn như quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, Bộ,
Sở khoa học, công nghệ và môi trường...
Tiêu chuẩn môi trường là những chuẩn mức, giới hạn cho phép, được quy định
dùng làm căn cứ để quản lý môi trường. Tiêu chuẩn môi trường có quan hệ mật
thiết với sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Việc xây dựng tiêu chuẩn môi
trường một mặt dựa trên các quy định đã được kiểm nghiệm thực tế, mặt khác
phải có nhiều căn cứ khoa học, nhằm bảo đảm cho tiêu chuẩn môi trường phù
hợp với nhu cầu bảo vệ sinh thái, đồng thời khả thi về mặt kinh tế, xã hội. Hệ
thống tiêu chuẩn môi trường phản ánh trình độ khoa học, công nghệ, tổ chức
