Νέα εργασιακά δεδομένα

Νέα εργασιακά δεδομένα - Ευστράτιος Παπάνης

Ένα άρθρο για τις σύγχρονες εξελίξεις στην αγορά εργασίας, τα περιζήτητα επαγγέλματα και το ρόλο του επαγγελματικού προσανατολισμού
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η πανδημία με τις πολλαπλές μεταλλάξεις του covid 19, που καθυστερούν την επάνοδο στην κανονικότητα και επιτείνουν την τεχνολογική εξάρτηση στον τομέα της τηλεκπαίδευσης και της τηλεργασίας, η υβριδική απασχόληση, η προγενέστερη πολυετής οικονομική κρίση, ο πόλεμος και το αίτημα για τεράστια εξοπλιστικά προγράμματα, η αύξηση του πληθωρισμού σε επίπεδα δυσθεώρητα, η ενεργειακή κρίση και η δύσκολη μετάβαση στην πράσινη οικονομία, το φαινόμενο της μεγάλης παραίτησης για καλύτερες εργασιακές συνθήκες στις ΗΠΑ, η καθιέρωση του freelancing (ανεξάρτητης εργασίας) με συνεπακόλουθη επαγγελματική και γεωγραφική κινητικότητα, έχουν δώσει στην παρούσα δεκαετία το χαρακτηρισμό της περιόδου με τη μεγαλύτερη διακύμανση, όσον αφορά τις εργασιακές συνθήκες.
Το αίτημα για δικαιοσύνη, ισότητα και ποιότητα ζωής
Η ορθότητα, η δικαιοσύνη, η ισότητα και η ασφάλεια είναι όροι που δεσπόζουν πλέον στην αγορά εργασίας είτε πρόκειται για τις κλιματικές συνθήκες είτε για την εξάλειψη του ρατσισμού, των κάθε μορφής έμφυλων διακρίσεων είτε για την πιστοποίηση των άριστων υγειονομικών συνθηκών. Ως μέτρα της επιχειρησιακής αφοσίωσης και της ικανοποίησης τίθενται πλέον η ψυχική και βιολογική υγεία, η επαφή με τα δρώμενα στην κοινότητα και την ευρύτερη κοινωνία μέσα στην οποία δραστηριοποιείται η εταιρεία, η διαμόρφωση πολιτικής θέσης, καθώς και οι δυνατότητες διαρκούς προσωπικής ανάπτυξης, συμβουλευτικής και εκπαίδευσης. Η προτροπή των προηγούμενων δεκαετιών για διακριτή και ασύμπτωτη προσωπική και επαγγελματική ζωή σήμερα λαμβάνει διαφορετική νοηματοδότηση. Ταυτόχρονα οι υγειονομικές τάσεις και η προαγωγή υγείας δεν αναφέρονται μόνο στους εμβολιασμούς, αλλά και στα νέα δεδομένα, που διαμορφώνονται από την υβριδική και ευέλικτη εργασία, όπως η στόχευση του ελεύθερου χρόνου, η φυσική και πνευματική άσκηση, η αύξηση των καθιστικών συνηθειών λόγω μη μετάβασης στο χώρο εργασίας κλπ.
Η εξατομίκευση της εργασίας και η προσωποποιημένη διοίκηση θα είναι το κυρίαρχο αίτημα και στοίχημα κατά τις επόμενες δεκαετίες.
Δυστυχώς, όλα τα προαναφερθέντα φαίνεται πως απευθύνονται στα υψηλόβαθμα στελέχη και όχι στην πλειοψηφία των εργαζομένων, που αγωνίζεται να τα φέρει εις πέρας με κάθε τρόπο.
Από το burnout στο boreout (χρόνια πλήξη στον εργασιακό χώρο)
Η εξουθένωση οφείλεται στο μεγάλο φόρτο εργασίας, στην αδυναμία του εργαζομένου να ενσωματωθεί στην κουλτούρα του οργανισμού, στην εξιδανίκευση του εργάτη-προτύπου, ο οποίος εξαντλεί τα όρια της προσωπικότητάς του στον εργασιακό χώρο, στην έλλειψη ελέγχου των συνθηκών εργασίας, στην σωματοποίηση του άγχους και στην κακή διαχείριση της αλλαγής.
Η πλήξη στην εργασία είναι καθώς φαίνεται το μεγαλύτερο εμπόδιο προσωπικής ανάπτυξης και νοηματοδότησης των ωρών απασχόλησης. Συνδέεται με την έλλειψη δημιουργικότητας και κινήτρων, με κακό επαγγελματικό προσανατολισμό, με την απώλεια σκοπού και εποικοδομητικής ερμηνείας, με τις ανούσιες συναδελφικές σχέσεις, με την αστοχία στις προοπτικές κατάρτισης, προαγωγής και ανέλιξης, με την τοποθέτηση εργαζομένων σε μη συμβατές με την προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντά τους θέσεις, με την έλλειψη θετικών ενισχυτών από την πλευρά της διοίκησης, με την τυποποίηση των διαδικασιών, με την επανάληψη.
Οι εργαζόμενοι, που πλήττουν, επικεντρώνουν τη δυναμική τους σε έξω εργασιακά στοιχεία, στα κινητά τους τηλέφωνα, σε συζητήσεις και παιχνίδια στον υπολογιστή, σε τηλεαγορές, σε άσκοπη περιήγηση στο Ίντερνετ, σε διαδικαστικά εκτός του επαγγελματικού χώρου, όπως πληρωμή λογαριασμών, κάπνισμα κλπ.
Αποτελεί πρόκληση της νέας εποχής η εξεύρεση τρόπων για δημιουργικότητα, για προσήλωση και για ενθουσιασμό με βαθιά μελέτη των κινήτρων, με καινοτόμες τεχνικές διοίκησης, με προσωπικό coaching και συμβουλευτική, με εμπνευσμένη ηγεσία.
Ο εργαζόμενος πρέπει να αισθάνεται ότι είναι απαραίτητος και η αίσθηση της αξίας του να αναγνωρίζεται καθημερινά, επειδή η εργασιακή πλήξη επηρεάζει τόσο την πνευματική, όσο και την ψυχική υγεία του προσωπικού.
Η τηλεργασία και οι ατέλειωτες συναντήσεις στις πλατφόρμες τύπου zoom επιδείνωσαν την χρόνια πλήξη των εργαζομένων.
Ευέλικτη εργασία
Ο όρος ευέλικτη εργασία και ωράριο ακούγεται ολοένα και περισσότερο, άλλοτε υποδηλώνοντας τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των υπαλλήλων και των στελεχών και άλλοτε, σε χώρες όπως η δική μας, την έκπτωση των σταθερών εργασιακών και ασφαλιστικών σχέσεων. Η ελαστικότητα στον τόπο εργασίας και στο ωράριο, που κάποτε αφορούσε τους εργαζόμενους με υψηλή μόρφωση και τεχνολογική γνώση, τώρα αποτελεί αίτημα όλων, ακόμα κι αν αυτό το μοντέλο διακυβεύει τους παραδοσιακούς δεσμούς μεταξύ φορέα, επιχείρησης και εργαζομένων.
Υβριδική εργασία
Η υβριδική εργασία, παράλληλα, άλλαξε συλλήβδην την κουλτούρα των επιχειρήσεων και περιόρισε τους κοινωνικούς δεσμούς των εργαζομένων μέσα στο χώρο της δουλειάς τους. Η χαλάρωση των κοινωνικών δικτύων μπορεί να εξηγήσει τα υψηλά ποσοστά παραιτήσεων, εφόσον οι συναισθηματικοί δεσμοί μεταξύ των συναδέλφων εξασθενούν και το ωράριο δομείται σε ένα εντελώς εξατομικευμένο πλαίσιο.
Όμως, η νέα γενιά εργαζομένων, ακόμα και οι πανστρατιές των μαθητών αποδέχτηκαν πολύ γρήγορα την καινοτομία αυτή στο χώρο της εργασίας και της εκπαίδευσης, εξοικειώθηκαν με τις πολλαπλές τεχνολογικές πλατφόρμες και μετέβαλλαν τα μοτίβα επικοινωνίας μεταξύ τους. Η υβριδική εργασία και η αντικατάσταση πολλών εταιρικών διαδικασιών με αυτοματισμούς και τεχνολογικές εφαρμογές προγραμματισμού, ελέγχου, τιμολόγησης, αξιολόγησης, αναγάγει τους διοικητικούς ρόλους και τα στελέχη μιας επιχείρησης σε συνδετικό κρίκο με τους υπαλλήλους της, οι οποίοι μπορούν πλέον να πηγαίνουν για ανατροφοδότηση και μόνο, στο χώρο της.
Αν και οι περισσότεροι διοικητές και στελέχη πιστεύουν ότι οι εργαζόμενοι με τον παραδοσιακό τρόπο και με πλήρες ωράριο είναι πιο παραγωγικοί και πολύ πιθανότερο να προαχθούν, εντούτοις η εξέλιξη στις πλατφόρμες τηλεργασίας παρέχει ήδη πολύ περισσότερες και αντικειμενικότερες μετρήσεις της απόδοσης και της συνεργατικότητας.
Το πρόβλημα όμως της υβριδικής μεταμόρφωσης είναι πως υποστηρίζεται περισσότερο από γυναίκες και μη λευκούς εργαζόμενους, γεγονός που μπορεί να εντείνει τις ανισότητες.
Η μετάβαση των εργαζομένων σε μέρη και χώρες με χαμηλότερο κόστος, μακριά από τη μητρική εταιρεία, και με καλύτερη ποιότητα ζωής (πχ περισσότερη ηλιοφάνεια) μπορεί να απελευθερώσει τις εργασιακές συνθήκες προς όφελος της επιχείρησης (αντιμετώπιση απωλειών μισθού λόγω πληθωρισμού, χαμηλότερη φορολόγηση) και της εργασιακής ικανοποίησης των υπαλλήλων, οι οποίοι μπορούν να απασχοληθούν σε μια δεύτερη εργασία (γεγονός αρνητικό για την επιχειρησιακή αφοσίωση) ή να καθορίσουν δημιουργικά τον ελεύθερο τους χρόνο.
Η ανάπτυξη της ηλεκτρονικής κατοικίας (e-residency) συντείνει προς την κατεύθυνση αυτή.
Κατά τον ίδιο τρόπο η συζήτηση για μείωση των εργασίμων ημερών σε τέσσερις μπορεί να διεξάγεται είτε για την αύξηση της αποδοτικότητας και την αποφυγή της εξουθένωσης είτε για την αναστολή του αιτήματος για αύξηση των μισθών, παρά τις πληθωριστικές πιέσεις, τον ανταγωνισμό και τις πιθανές απολύσεις.
Δεξιότητες για την εποχή της διακινδύνευσης
Ίσως οι δεξιότητες στις οποίες θα αναφερθούμε να απέχουν παρασάγγας από την ελληνική πραγματικότητα της αποστήθισης, των πανελλαδικών, των στρατιωτικών σχολών, των διαγωνισμών και της μονιμότητας στο δημόσιο.
Έμπνευση, δημιουργικότητα, πειθώ, επίλυση προβλημάτων, διαχείριση κρίσεων και χρόνου, σχεδιασμός και οργάνωση, ηγεσία, επικοινωνία, κριτική σκέψη, συνεργατικότητα, ευελιξία, συναισθηματική νοημοσύνη, καινοτομία, διαχείριση άγχους, καλή γνώση της γλώσσας, οι πιο περιζήτητες ικανότητες.
Ανάλυση δεδομένων, στατιστική, τεχνητή νοημοσύνη, ανάπτυξη λογισμικού, υπολογιστικές επιστήμες, cloud computing, blockchain programming, κρυπτονομίσματα, χρηματοοικονομικά, επιστήμες υγείας και ψυχικής υγείας, πλατφόρμες τηλεργασίας, τηλεκπαίδευσης, τηλεσυνεργασίας, ασφάλεια δεδομένων, διαχείριση μεταναστευτικών ροών, επιχειρηματικότητα, freelancing, social media, τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη ζήτηση.
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός περιλαμβάνει την καλλιέργεια όλων των παραπάνω δεξιοτήτων, τη γνωριμία με επαγγέλματα, βιομηχανίες, πανεπιστήμια, τη συγγραφή βιογραφικού και την καλλιέργεια ικανοτήτων επικοινωνίας και ορθής χρήσης της γλώσσας, παίξιμο ρόλων, τεστ προσωπικότητας και ανάπτυξη αυτοεκτίμησης, αύξηση της ομαδικότητας, περιγραφή φορολογικών και διοικητικών υποχρεώσεων με επίδειξη των αντίστοιχων ον-λάιν εφαρμογών.