The nevrose for power : freedom uprising (ng)

Itipva 1

Tsi m’kariɓisani harumwa ye haɗisa inu
Na yi handzi ha ShiNgazidja.
Raha mu’e dja hanɗisa.
Tsi ka hanɗsa ni m’djuliseni hukaya mimi ngam handziho he namna ya-hangu.
Yapvo m’tsi dji shangaze halafu tsena moni-mwa ye haɗisa inu tsi panga makalima mendji ya tsi'yo yapvo-nge ngani m’fahamishoni hukaya ho utsini-mwa ye haɗisa ngapvo ye makalima na ya trunga ne ze taradjuma za-hazo.
Sha m’tsi nyanyare ye-ka nganyi na masuala harumwa mahala mua-tsu elewa, ngam mi pvanu.

Haya . Msomo muema !

______________________________________

Itipva 1

“Mi Layne, muedjuzi wa’he ye ɓale ya'he ye madji. 
Wo mpepveho wa-hangu nɗo huradzima ye nidjandru ya-hangu.

Yë inu ndzondzi hindri. Ɓora ni rohe pvondze ni renge mba hawa, ha fikiri pvo ya lamhawo. “Inu nɗe nkaɗo ya mwanɗo ni djibaliyawo hule ye heli inu.” Ha djinogoneya.

Ho pvondze, tsi hale ha waswili usoni-mwa dzimaɓwe.
Iɓwatrani,ha li komeya halafu li hanɗisa huwala ha-ghafla, hata ye matso, ya djihuniha na mwendje mɓahawu.
Ha-dharuɓa, kio ihali li mrukisa.Mɓarani, ha redjeyi ha mɓiyo ho pasheni y’enɗe ya lale.

Pvo trasi, ha enɗelaya ye muedjuzi  wa-hahe. “Mi Layne. Ye  ɓinantsi yinu yi ri ɓalinya sisi, tsi nɗa-nyi ye mamuedjuzi . Ngani m’uzisoni mu redjeyi harumwa ye ɓanatsi ya aswili ya-hanyu, m’ri rentsi ri ênshi ha usalama.”

Auguste Drifon ha fu ha-ntseho. “ Ngo ni tsesezo halisi. Enɗa! Ngam hu shizo ye nkaɗo inu.”

Layne ha ɓakisha pvala-pvapvo, na hu mu angaliya ho matsoni. “ Enɗa! Redjeyi ho hazini !” ha shemeza Auguste na utukivu. Layne ha kauha ɓaâɗa yapvo h’enɗe ha mu angariya Yamato mdzima ɓaina wo watrwana waɗuhazi.
“Hu ka hudjuwa wewe, hukaya, ye mamuedjuzi tsi nɗo wenyi wa’he ze ɓinatsi zinu, hukaya zinu za-hatru?”

“Mzuhali  Yamato ha djiɓu, “Rantsi hu ts’amɓe ulaɓa dji zo. Ye mamuedjuzi nɗo wenyi wa haini hindru hunu, halafu sisi, ngasi pvanu ili ri rumwa ɓahi . Ngam tumayini huka hu ɗiriki ndro izo na h’amɓiya ye-ka ngo andzo u ênshi mbapvi wana maha wasaya.”

Layne ha hanguwa ye mahomiyo nge ha redjeyi ho mɗani y’enɗe ya ɗungiye ye hazi. Ha linɗi wo mdjayo wa’he wo mwezi pvatsina hudjuwa zaɓarindrini, ha djihundru tsena ho usoni-mwa le dzimaɓwe.
Ye nkaɗo inu, ha heze nfiya nkuwu raha ye dja li komeya.

Ye matso ya-hahe ya uniha nɗe sa wiyo
no upepo wu hanɗisa hu m’zingiza, ndrongowo yi-kawo ka yi dja ka ya djiri ye nkaɗo ya mwanɗo. Le dzimaɓwe li wala, li wu, ho ɗingoni,ha hupvenuwa ntaradja zi sihawo ho kadjuleni . Pvatsina mnyanyaro, ha sihi hama ha ka hudjuwa kaɓisa iho ya ka huenɗa.

Itipva 2

Harumwa she isiwa sha Nezrani, wo wakati uwo-uwo, mna mtrwana mwana-mshe ha djuha na  mhisiyo idjeni. Ha roha ho pvondze, ha djusa ye matso ho ɓinguni la djaya nyora, hama ha ka hutsashiya majawaɓu ye masuala zi tsi’yo na mwiso za m’heleleya.

Baâɗa pandza pvala, ye mwana-mme wa-hahe ha mu angariya. “Lanya, ye  hunu ngo fanyo ? Iyo hatwari, ngo djuwo. N’tso, nari redjeyi ho moni. Ye-ka ri parisiwa, ri fu.”

Ha m’kaushiya, hafulani. “Hu djuwa dje huka n’dja ka ho moni ?”

Ha nyanyara mbapvi raha ye dja djiɓu.
“N’tsu… n’dja ka hudjuwa. Sha n’tso hisi mhisiyo idjeni la ni lammwa. Ts’andza ni hu amɓiye, sha n’dja hu ona, halafu tsi roha ni dje ni hu tsahe.”

Lanya ha rithi ne she hitswa ha mbapvi. “Yuno, ngam hisi hama wo wakati wa-hatru ngawu  djawo tsi hale yapvo.”

Ye mwana-mme wa-hahe ha hanɗisa hutseha, mastaâdjaɓuni. Nge wa redjeyi w'enɗe wa lale.

Itipva 3

Pvo ya ndjiya ho moni, Layne ha shuhuɗi ɓioni  mɓaya nfiya : Ye zindru piya za ka hu m’zingiza zi ka huwala mwendje mɓahawu nkali. Ye matso ya-hahe ya ka huzuwa,ze nfiya zi ka hupuha . Ye ndrongowo ya mwanɗo ya yi maizi, sanamwe, sanamwe la mdru-mme ya ka ya siha  djwayi kuwu ho mihononi hahe. Layne ha ka mudjaziha hata, yi kaya nɗe ntsu ya mwanɗo ya ka huona ndrongowo dji yo.

Ha komeya le sanamwe, ni’lo li  tso hanɗisa huwaliya na mwendje mkuɗu mhaɓu . Le sanamwe li  hanɗisa huwala na hutsuniha. Mna wakati wu pviri, mdru-mme nɗe ya ka hudjihundra ho usoni-mwa’he . Ha-mbapvi ha-mbapvi ha hanɗisa hurenga hayi, ha ɓuwa ye matso halafu ha djitekeleza na uɓarufu : “Ɓariza, ɓo mwana-djumɓe . Ila hale nɗo ni hu linɗawo. Mi huparwa Zora , mi mualimu wa’he le djirwanɗa na tsi ka hu linɗa .”

“Layne ha ruku ha-ntseho. “Mimi, mwana-djumɓe ? U tsi ni tseseze, tafadhwali, mi mtrwana ɓahi. Halafu, mualimu uwo hindri ?”

Zora ha nuha mshangivu, nge ha ɗungiya : “ha huamɓa kweli ka -yi-tsu ni shangaza  . Mi muanɗadji wa-haho, utsini-mwa wo mwanɗaya wa’he ye djirwa ne nasaɓa nyifaume. Na wewe, we nɗe mwana-djumɓe, ye mwana-djumɓe wa’he she isiwa shinu, she isiwa sha Narledja. Ha-uɗama, mi nɗe mualimu ye mrenɗa mudjuza   wa’he le djirwanɗa.”

Layne ha hanɗisa hu m’renga mbapvi
ha msinaɗi halafu h’amɓa : “ N'dja elewa hata mba ndrongowo harumwa izo wa n’amɓiya apvaha. Izo ni djuwawo,hawu ni fikiriwo hukaya ngam djuwo, nɗo ka ze ɓinantsi zinu zi  ɓalinya wo wadjaɗi wa-hangu na hukaya n'tsu handza ye muedjuzi wa ɓakishe pvo ɓinantsii djuwu pvwa ri ɓalinya, mimi no watrwana wasaya ! Tsi djo handza u ni renɗe iswilaha : u ri ruhusu mimi ne mwana-mshe wa-hangu ri ɓakishe ho mahalani hunu pvu ɓonehawo ihiwaswifu sha ɗifanifu .”

Zora,hata apvaha ho ishangavuni, ka dja djuwa ya m’djiɓu dje ɓaɗi : “Ewa.”

Itipva 4

“Le trasi ilo, Lanya ha djuha na ifumɓaro
inawiri, hanɗa, trengweni.
Ha enɗeleya wo mɗa  ili y'enɗe ya hanɗise wo usiku wa hazi wa-hahe. Ye mwana-mme wahahe, ishangavuni, ka dja paro mu ona ya fumɓariya ye heli ila usoni-mwa wandradji yi tsi’yo tsi nɗa-ye .
Ha ka ɓoneha mpvepvenyefu, hama ndrongowo muhimu yi ka djo djiri, ndrongowo ya djo ka wu wa funguwa Ipvo.

Wo wakati wa nikiwa uvumzi, Lanya h’enɗe ha mu angariya ye mwana-mme wahahe y’enɗe ya rongowe nɗa ye na ye . “Yuno, le ɓondzi li ri radzimawo li tso djaɗiɗishiha apvaha, ngam yi hisi. Ngam amini hukaya ngari djo hukaya maungwana tsi hale yapvo”,ha mu amɓiya.
Ye mwana-mm’ahahe ha m’djiɓu:
“Lanya,ɓo mwana-msh’wa-hangu, ngo djuwo hukaya wo wandru hunu piya ngwa hu riyawo haruɗi tsena ngwa fikiriwo huka hu djuha muwo, iyo nɗe mana war’epvawo . Sha mimi ngam hu twamiyo, ngam hu amini. Tsi ɓahi mana we mwana-msh'wahangu ni hu andzawo, sha mana ngam hu elewo. Mi pvangu ngam hisi izo u hisiwo piya ngo yi djuwo ndro. Ngam tso sana ni tsi ɗo zi nika halala. Ngam hu ishiliyo wewe ɓahi, halafu yeka ngawe na yakini ni’zo u amɓawo, ngam hu amini.” Lanya ha m’gamatra ye mwana-mme wa-hahe raha we dja redjeyi ho hazini.

______________________________________
Haɗisa= histoire
Itipva episode
muedjuzi maître
ɓale éléments
mpepveho mission
huradzima unir
nidjandru peuple
dzimaɓwe monolithe
Iɓwatrani intrigué
mɓahawu bleu
Mɓarani effrayé
ɓinatsi terre Land (je ne voulais pas de confusion avec “ntsi”)
ɓalinya appartenir
nuha paraître
kadjuleni inconnu “endroit”
rithi acquiesçer
ɓioni spectacle
mudjaziha être ébahie
mhaɓu doré
uɓarufu excitation
djirwanɗa court “la court”
mwanɗaya service
muanɗadji serviteur
iswilaha faveur
ihiwaswifu mystérieux
ɓonehawo sembler 
ɗifanifu sécurisé
ɓondzi lien
halala de  l’attention
inawiri radieux/éclatant/brillant
Ha-uɗama en fait
mhisiyo sensation
Mukuɗu jaune (mukuɗu ici c’est jaune