11. Phân tích quá trinh sản xuất giá trị thặng dư và những nhận xét từ quá trình sản xuất đó.
a. Quá trình sản xuất giá trị thặng dư
Quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa là sự thống nhất giữa quá trình sản xuất ra giá trị sử dụng, giá trị và giá trị thặng dư. Quá trình này có đặc điểm:
- Công nhân làm việc dưới sự kiểm soát của nhà tư bản
- Toàn bộ sản phẩm làm ra thuộc về nhà tư bản
Nghiên cứu quá trình sản xuất trong xí nghiệp tư bản chủ nghĩa, ta cần giả định:
- Nhà tư bản mua tư liệu sản xuất và sức lao động đúng giá trị
- Khâu hao máy móc vật tư đúng tiêu chuẩn kỹ thuật
- Năng suất lao động ở một trình độ nhất định
Ví dụ: Để sản xuất sợi, một nhà tư bản chi phí các yếu tố sản xuất:
- Mua 10kg bông hết 20USD
- Mua sức lao động một ngày (10 tiếng) là 5 USD
- Hao mòn máy móc để chuyển 10kg bông thành sợi là 5 USD
Giả thử trong 5 giờ đầu của ngày lao động:
Bằng lao động cụ thể, người công nhân vận hành máy móc đã chuyên được 10kg bông thành sợi có giá trị là 20 USD.
Bằng lao động trừu tượng, người công nhân đã tạo ra một lượng giá trị mới là 5 USD, khấu hao máy móc là 5 USD.
Như vật giá trị của sợi là 30 USD
Nếu quá trình lao động dừng lại ở đây thì nhà tư bản không có lợi gì và người công nhân không bị bóc lột. Theo giả định trên ngày lao động là 10 giờ cho nên người công nhân phải tiếp tục làm việc 5 giờ nữa. Trong 5 giờ sau này, nhà tư bản chỉ cần đầu tư thêm 10 kg bông hết 20USD và hao mòn máy móc để chuyển 10kg bông thành sợi là 5 USD. Quá trình lao động lại tiếp tục diễn ra và kết thúc quá trình này, người công nhân tạo ra được số sản phẩm sợ có giá trị là 30 USD (tương đương với giá trị của số lượng sợi 5 giờ lao động đầu)
Tóm lại: trong cả ngày lao động (10 giờ) người công nhân tạo ra sản phẩm sợi có giá trị:
- Giá trị của bông 20kg thành sợi là 40 USD
- Giá trị 2 lần khấu hao may móc là 10 USD
- Giá trị mới do sức lao động của công nhân tạo ra trong ngày là 10 USD
Tổng cộng là 60 USD, trong khi đó nhà tư bản chỉ đầu tư
- 20kg bông có giá trị 40 USD
- Hao mòn máy móc 2 lần 10 USD
- Mua sức lao động hết 5
Tổng cộng là 55 USD
So với số tư bản ứng trước (55 USD), sản phẩm sợi thu được có gía trị lớn hơn là 5 USD (60USD – 55USD). Đó là giá trị thặng dư mà nhà tư bản thu được.
Vậy giá trị thặng dư, là phần giá trị dôi ra ngoài giá trị hàng hoá sức lao động do người công nhân làm thuê tạo ra và bị nhà tư bản chiếm không
b. Một số nhận xét từ quá trình sản xuất giá trị thặng dư
Một là, phân tích giá trị sản phẩm được sản xuất ra (20kg sợi), chúng ta thấy có 2 phần: giá trị những tư liệu sản xuất nhờ lao động cụ thể của công nhân mà được bảo toàn và di chuyển vào sản phẩm mới gọi là giá trị cũ (trong ví dụ là 50 USD). Giá trị do lao động trừu tượng của công nhân tạo ra trong quá trình sản xuất gọi là giá trị mới (trong ví dụ là 10 USD). Phần giá trị mới này lớn hơn giá trị sức lao động, nó bằng giá trị sức lao động cộng với giá trị thặng dư.
Hai là, ngày lao động của công nhân bao giờ cũng chia thành 2 phần: thời gian lao động cần thiết và thời gian lao động thặng dư
Ba là, sau khi nghiên cứu quá trình sản xuất giá trị thặng dư, chúng ta nhận thấy mâu thuẫn của công thức chung của tư bản đã được giải quyết.
