I.BỆNH TUYẾN TRÙNG KHÔ DẦU LÁ LÚA
Tuyếntrùngkhôđầulálúacómặtởnhiều nướctrồnglúatrênthếgiớinhư:Nhật Bản,TrungQuốc,ViệtNam,Ấnđộ,Mỹ,Brazil,Nga,Bulgaria,châuPhi,…Ởnướcta,đã pháthiệnloàiAphelenchoidesbesseyitừnhững năm1967-1968trêncáclôthócgiống nhậptừTrungQuốc(Trânchâulùn,Baothailùn,Mộctuyền,….).Năm1976,VõMaiđã tìmthấytronghạtthóc(7-10con/100hạt) ởTP.HồChíMinh;Erosenkovàcộngsự (1985)đãxácđịnhloàiAphelenchoidesbesseyi=Aphelenchoidesoryzaehạilúaởmiền BắcViệtNam.
a.Triệuchứngbệnh:
Tuyếntrùnghạitrênlúavàphầnngọncâylúagâyhiệntượngxoắnmútđầulálúa hoặctrắngngọn,triệuchứngbiểuhiệnđặc trưngnhấtvàothờikỳlúađứngcái-đòng trỗ. Câybịhạipháttriểnkhôngbìnhthường,đầulábịkhôtóp,chóplábiếnmàutrắngxám,lá vàláđòng cổbôngxoắnlại;câythấplùn,ítdảnh,nghẹnđòng,bôngngắntrỗkhôngthoát
vàhạttrắnglépgiốngtriệuchứngbệnhkhôđầulálúadosinhlývàocuốigiaiđoạnlàm đòngđếntrỗ,chínmuộn.Tuyếntrùngchuivàonáchládichuyểnlênhoasauđóchuivào hạtlàmbôngkémpháttriển,cổbôngchunlại,bôngnhỏ,hạtcóthểkhôngchínđượclàm giảmnăngsuấttới50%hoặchơnnữa.
b.đặcđiểmphát sinh,phát triển:
TuyếntrùngAphelenchoidesbesseyicótínhchuyênhoáhẹp,thựckýsinhvàgây bệnhkhôđầulátrêncâylúa,chúngluônsống trêncâyvàkhôngdờikhỏicâykýchủ.đất chỉlàyếutố giúpchochúnglantruyềnvàchuyểnsangtrạngtháihoạtđộngsaukhitiềm ẩntronghạtgiống(nằmtrúngụgiữaphầnvỏvàhạtgạo).TheoCralley,1949;Yoshii& Yamamoto, 1950;Todd&Atkin,1958thìtuyếntrùngtrongtrạngtháitiềmsinhtừ8 thángđến3nămsauthuhoạch.Tuyếntrùngtồntạiquahạtgiốngởtrạngtháitiềmsinhcó thểkéodàitới2-3nămhoặcnhiềunăm,đây lànguồnbệnhbanđầu,hạtnhìnbênngoài khóphânbiệtvớihạtkhoẻ.Saukhigieohạtvàođấttuyến trùngởtronghạtvươntheo mầmrakhỏivỏhạt,dichuyểnnằmtronglánõncuốntròn.Từgiaiđoạnnàyđếnkhilúa trỗtuyếntrùngthựchiệnquátrìnhsinhsảnnhanh,nằmtrongnáchlá,bẹlávàdùngkim chíchhútvàomôlấychấtdinhdưỡngtheokiểungoạikýsinh.Theosựpháttriểncủa cây lúa,tuyếntrùngdichuyểndầnlênphíatrênvàongọncâytớiđòng,giaiđoạnbaophấn củabônglúaquyếtđịnhkhảnăngtồntạicủatuyếntrùngkhôđầulátronghạt,đếnkhilúa chín(gặtlúa)thìtrênthân(rơmrạ)hầunhưkhôngcótuyếntrùng,chúngchuivàohạt nằmcuộntròndướilớpvỏtrấuvàsốngtiềmsinhẩnnáutrongđó.Hạtthóctrởlênnhiễm tuyếntrùngvàbệnh đượclâylannhờhạtgiốngnhiễmbệnh.Sivakurma(1987)đãtìm thấytuyếntrùngAphelenchoidesbesseyitáisinhsảntrênrơmrạdonấm Curvularia và Fusariumgâybệnhsauthuhoạch.
LoàiA.besseyixuấthiệntrêncâylúacùngcómặtcủamột sốtuyếntrùngkhácnhư: Ditylenchusangustus(Timm,1955);Meloidogynegraminicola nhưngítthấygiữachúng cómốiquanhệtácđộngvớinhaucùnggâyhại.Nhiềunghiêncứucònchothấytuyến trùngnàylàmgiảmbệnhtiêmhạchlúadonấmSclerotiumoryzae,khinấmPyricularia oryzaexâmnhiễmgâybệnhđạoônđãthúcđẩy tuyếntrùngA.besseyisinhsảnmạnhtrên lábệnh(TikhanovavàIvanchencko,1968).
Tuyếntrùngpháttriểnởnhiệt độthíchhợplà280C,tốithiểulà130Cvàtốiđalà
430C,vòngđờitừ3-6ngàyởnhiệt độ25-310Cvà9-24ngàyởnhiệt độ14-200C. Tuyếntrùngchếtởnhiệtđộ540Ctrong10phút,ở nhiệt độ440Ctrong4giờ;ẩmđộthích hợpchotuyếntrùngpháttriểnlà70-90%;ẩmđộ100%hoặcmưaẩmthuậnlợi chosựdi
