Sosyalist Planlama
Ernesto Che Guevara
[(Türkçe çevirisi: Che Guevara, Politik Yazılar, Yar Yayınları, Ocak
1991)]
Cuba Socialista (Sosyalist Küba) dergisinin 32. sayısında Yolda¸s Charles
Bettelheim’ın “Sosyalist Planlamanın Biçimi, Yöntemleri ve Üretici Güçlerin
Geli¸sim Düzeyi” adlı bir yazısı yayınlandı. Bu yazı, gerçekten de, tartı
¸sılmayacak derecede önemli ve ilginç noktalara de˘giniyor, ama bizim için
özellikle önemli olu¸sunun nedeni, sözümona “Ekonomik Hesaplama”yı ve
bu sistemin sosyalist sektör içinde gerekli gördü˘gü kategorileri, yani ödeme
aracı olarak parayı, kredileri ve malları savunmasıdır.
Bu yazıda, a¸sa˘gıda açıklamaya çalı¸saca˘gımız iki temel yanlı¸sın yapıldı˘gı
kanısındayız.
Birincisi, üretici güçlerle üretim ili¸skileri arasında zorunlu olarak varolan
ili¸skinin yorumuyla ilgilidir. Bettelheim yolda¸s, bu noktaya ili¸skin olarak
marksizmin klasiklerinden örnekler gösteriyor.
Üretici güçler ve üretim ili¸skileri, toplum geli¸siminin tüm geçi¸s dönemlerinde
birbirinden ayrılması olanaksız iki mekanizmadır. Üretim ili¸skileri,
ne zaman üretim güçlerinin tam bir yansıması olmaktan çıkar? Yeni toplum,
eskisini yıkmaya hazırlanırken, eski toplum çökerken, yeni toplumunsa,
üretim ili¸skileri henüz rayına oturmadı˘gından, güçlenmek ve eski üstyapıyı
parçalamak için mücadele etti˘gi sırada... Belirli bir tarihi anda, üretim
ili¸skileriyle üretici güçler, do˘gru ve somut biçimde çözümlendi˘ginde, birbirlerine
tümüyle uygunluk göstermedikleri görülür. Kesinlikle bu teze dayanarak
Lenin bir yandan Ekim Devrimi’nin, sosyalist bir devrim oldu˘gunu
söylemi¸s, öte yandan da, devlet kapitalizmine geçilmesi ve köylülerle olan
ili¸skilerde dikkatli davranılması gerekti˘gini ileri sürebilmi¸stir. Lenin’in bu
tutumunun nedeni, dünya kapitalist sisteminin geli¸simi yasasını bulmu¸s olmasıdır.
Bettelheim ¸söyle diyor:
1
“... ˙Insanların davranı¸slarının de˘gi¸smesinde belirleyici etken,
üretimdeki ve üretimin örgütlenmesindeki de˘gi¸simlerdir. E˘gitimin
ba¸slıca görevi, geçmi¸sten miras kalan ve varolu¸sunu sürdüren
tutum ve davranı¸s kalıplarını ortadan kaldırmak ve üretici
güçlerdeki geli¸simin zorunlu kıldı˘gı yeni davranı¸s kurallarının
ö˘grenilmesini güvence altına almaktır.”
Lenin ise ¸söyle diyor:
“Rusya’da üretici güçler, henüz sosyalizmi kurmak için gerekli
