Adım Adım Rusça

Geçmiş Zaman - Прошедшее время

Bugünkü dersimizde Fiillerin Geçmiş Zaman Şekillerine başlıyoruz. Bu konu fiillerin Görünüş biçimleri konusuna bağlıdır. Önceki derslerimizde de belirttiğimiz gibi, Rusça'daki fiillerin iki biçimi vardır.

Bugünkü dersimizde Fiillerin Geçmiş Zaman Şekillerine başlıyoruz. Bu konu fiillerin Görünüş biçimleri konusuna bağlıdır. Önceki derslerimizde de belirttiğimiz gibi, Rusça'daki fiillerin iki biçimi vardır. Bunlar Tamamlanmış ve Tamamlanmamamış Eylem Biçimleri. Bugünkü dersimizde Tamamlanmamış Eylem Biçimlerine değineceğiz.

Tamamlanmamış Eylemlerin Geçmiş Zaman
Şekli, 'что де́лал?' [şto délal] – ne yaptı? sorusuna cevap verir.
Tamamlanmamış Eylem Biçimi ne zaman kullanılır?

- Bir hareketin yapıldığını söylemek gerekirse:
Я рабо́тал – Ben çalıştım.

- Eylemin yapıldığı süreç vurgulanıyorsa:

Я рабо́тал весь день. – Bütün gün çalıştım.

- Hareket periyodik olarak tekrarlanıyorsa:
Я рабо́тал ка́ждый день. – Her gün çalıştım.

Kısaca söylemek gerekirse bu eylemlerin tamamlanış süresi sınırlı değildir.
Tamamlanmamış Eylem için Geçmiş Zaman Biçimi nasıl yapılır?

Fiillerin Geçmiş Zaman Şekillerini yapmak için Fiilin Mastar Şeklini alarak fiilin kökünü çıkardıktan sonra cins ve sayısına göre çekilir. Çekimlerde ise fiilin köküne Geçmiş Zaman takıları eklenir:

Рабо́тать = рабо́та- + ть:
я - рабо́та-л (çalış-tım, eril cins), рабо́та-ла (çalış-tım,dişil cins)
ты - рабо́та-л (çalış-tın, eril cins), рабо́та-ла (çalış-tın,dişil cins)
он - рабо́та-л (çalış-tı,eril cins)
она - рабо́та-ла (çalış-tı,dişil cins)
мы - рабо́та-ли (çalış-tık)
вы - рабо́та-ли (çalış-tınız)
они - рабо́та-ли (çalıştı-lar)

Genel kuralı aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz:

Eril Cins Dişil Cins Nötr Cins Çoğul
-л           -ла              ло            -ли

Nötr Cinsteki eylemlere gündelik hayatta sık sık rastlanmaz. Ama yine de bir örnek verelim:
Вре́мя наста́ло. - Zaman geldi.

Şimdi birkaç fiil daha alalım:
Şahıs
чита́ть
okumak
гуля́ть
gezmek
звони́ть
aramak
отдыха́ть
dinlenmek
я
чита́-л (eril)
чита́-ла (dişil)
гуля́-л (e)
гуля́-ла (d)
звони́-л (e)
звони́-ла (d)
отдыха́-л (e)
отдыха́-ла (d)
ты
чита́-л (e)
чита́-ла (d)
гуля́-л (e)
гуля́-ла (d)
звони́-л (e)
звони́-ла (d)
отдыха́-л (e)
отдыха́-ла (d)
он чита́-л гуля́-л звони́-л отдыха́-л
она чита́-ла гуля́-ла звони́-ла отдыха́-ла
мы чита́-ли гуля́-ли звони́-ли отдыха́-ли
вы чита́-ли гуля́-ли звони́-ли отдыха́-ли
они чита́-ли гуля́-ли звони́-ли отдыха́-ли

Şimdi Geçmiş Zaman ile kullanılan Zarflara bakalım:
вчера́ [fçirá] – dün
позавчера́ [pazafçirá] – önceki gün
ра́ньше [rán'şı] – önce, eskiden
в про́шлом ме́сяце / году́ [f próşlam mésitsı / gadú] – geçen ay / yıl
на про́шлой неде́ле [na próşlay nidéli] – geçen hafta
в про́шлый понеде́льник / вто́рник / четве́рг [f próşlıy panidél'nik / ftórnik / çitvérk] – geçen Pazartesi günü / Salı günü / Perşembe günü
в про́шлую сре́ду / пя́тницу [f próşluyu srédu / pyátnitsu] – geçen Çarşamba günü / Cuma günü
в про́шлое воскресе́нье [f próşlaye vaskrisénye] – geçen Pazar günü
в про́шлые выходны́е [f próşlıye vıhadnı́yi] – geçen hafta sonu
весь день / ве́чер / ме́сяц [ves' den' / véçir / mе́syats] – bütün gün / akşam / ay
всё у́тро [fsyo útra] – bütün sabah
всю ночь [fsyu noç'] – bütün gece
Yukarıdaki zarflar cümlede genellikle fiilden sonra gelir:
Вчера́ он рабо́тал весь день. – Dün bütün gün çalıştı.
Dikkat! Aşağıdaki iki zarf ise her zaman fiilden önce kullanılır:
уже́ [ujé] – artık
ещё не [işşyó ne] – daha + olumsuz fiil (yapmadım):
Он ещё не за́втракал. – Daha kahvaltı yapmadı.

Şimdi örneklere bakın:
1.
- Приве́т, что ты де́лал вчера́? – Selam, dün ne yaptın?
- Я весь день оформля́л докуме́нты. – Bütün gün belgelerle uğraştım.
2.
- Позавчера́ мы не ви́дели вас на вечери́нке. – Önceki gün sizi partide görmedik.
- Да, позавчера́ мы весь ве́чер рабо́тали в о́фисе. – Evet, önceki gün bütün akşam ofiste çalıştık.
3.
- До́брое у́тро! Вы уже́ за́втракали? – Günaydın! Kahvaltınızı yaptınız mı (artık)?
- Нет, мы ещё не за́втракали. – Hayır, daha kahvaltımızı yapmadık.
4.
- В про́шлом году́ они́ рабо́тали без выходны́х! – Geçen sene dinlenmeden çalıştılar.
5.
- Она́ уже́ звони́ла? – O (artık) aradı mı?
- Да, она́ уже́ звони́ла. – Evet, (artık) aradı.
6.
- Ты когда́-нибудь чита́ла э́ту кни́гу? – Bu kitabı hiç okudun mu (dişil)?
- Да, я чита́ла э́ту кни́гу. – Evet, bu kitabı okudum (dişil).
- Нет, я никогда́ ра́ньше не чита́ла э́ту кни́гу. – Hayır, daha önce bu kitabı hiç okumadım (dişil).

Sevgili arkadaşlar! Şimdi siz de tercüme ediniz:
1. Dün ne yaptın (eril)? Dinlendin mi? (eril) – Hayır, çalıştım (eril).
2. (Artık) kahvaltı yaptın mı (dişil)? – Hayır, daha kahvaltı yapmadım (dişil).
3. Arkadaşım bütün sabah belgelerle uğraştı (eril).
4. Biz geçen ay her gün çalıştık.
5. Geçen hafta sonu çok dolaştık.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...