Phân tích 18 câu thơ đầu Truyện Kiều

Trao Duyên

Trao duyên* 18 câu thơ đầu

Duyên phận là của trời cho, không được cưỡng cầu và càng không nên ép buộc, nhờ vả. Thế nhưng Thúy Kiều trong đoạn trích " Trao duyên " ( Truyện Kiều ) của đại thi hào Nguyễn Du lại cho mình cái đặc quyền đi " nhờ " " cậy " duyên như vậy. Bằng tài năng bậc thầy về miêu tả nội tâm nhân vật, tác giả đã khắc họa lại rõ nét tâm trạng chua xót, đầy đớn đau của Thúy Kiều khi phải trao mối duyên đầu với Kim Trọng cho em gái là Thúy Vân trong một nghịch cảnh trớ trêu bất hạnh. Có thể nói 18 câu thơ đầu của đoạn trích " Trao duyên " là minh chứng tiêu biểu nhất cho tài năng bậc thầy ấy của Nguyễn Du

Đoạn trích " trao duyên "nằm ở vị trí từ câu 723 đến câu 756 trong Truyện Kiều. Đây là đoạn thơ mở đầu cho quãng đời khổ đâu và lưu lạc của TK. Trong cơn gia biến, 1 mình nàng phải đứng ra thu xếp mọi việc. Sau khi cân đong đo đếm giữa chữ hiếu và chữ tình, Kiều đành ngậm ngùi bán mình chuộc cha. Trước giây phút dấn thân vào cuộc đời lưu lạc, Kiều nghĩ mình đã không còn giữ trọn lời đính ước với người yêu nên đã quyết định trao duyên cho em, nhờ em thay mình lấy KT. Mười tám câu thơ đầu của đoạn trích không chỉ cho ta thấy được tâm trạng đau đớn của nàng mà còn cho độc giả cảm nhận được sự khéo léo, cũng như tế nhị của Kiều khi trao duyên cho em gái.

Duyên là duyên phận, cơ duyên, là sự run rủi sắp đặt đầy may mắn của số phận. Vì vậy, trao duyên là việc chẳng ai muốn và nhận duyên của người khác là việc cũng chẳng ai mong. Cho nên Kiều đã rất cân nhắc và thận trọng khi mở lời với Thúy Vân.

" Cậy em em có chịu lời

Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa. "

. Trong dãy từ diễn tả khái niệm nhờ, ND đã chọn từ "cậy ", tuyệt vời chính xác và giàu sắc thái biểu cảm đến vậy. " Cậy " là nhờ vả vào người khác với lòng tin tưởng tuyệt đối cùng sự lựa chọn gần như là duy nhất. Nghĩa là việc Kiều sắp sửa nhờ Vân là việc chỉ có Vân mới gánh vác được. Còn nói " chịu " mà không nói " nhận " vì Kiều hiểu và thông cảm cho vị trí là người nhận duyên của Vân. Nói " chịu lời " Kiều muốn chia sẻ với em rằng nhận duyên này em sẽ chịu nhiều thiệt thòi nhưng chị không còn sự lựa chọn nào khác. Lời lẽ khéo léo, tế nhị, hành động thì trang nghiêm.

"Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa. "

Kiều mời em " ngồi lên " cho mình " lạy " rồi mới thưa chuyện. Chị lạy sống em là một hành động bất thường, đi ngược lại với đạo lý. Sự bất thường ấy như dự báo trước được rằng việc Kiều sắp sửa nói với Vân là việc vô cùng hệ trọng. Cái vái lạy của Kiều đối với em gái không chỉ thể hiện thái độ chân thành, tha thiết mà còn bộc lộ lòng biết ơn sâu sắc mặc dù Vân chưa nhận lời giúp nàng. Vừa bằng tình cảm vừa bằng lễ nghi, và với cách nói " em có chịu lời " thì chị mới " thưa ", Kiều đã đặt Vân vào tình thế khó lòng khước từ chị. Và không để Vân kịp lên tiếng, Kiều đã tiếp lời.

" Giữa đường đứt gánh tương tư

Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em "

Thì ra việc hệ trọng mà Kiều phải rào đón gần xa để nhờ Vân là " nối gánh tương tư " " chắp mối tơ thừa " nàng nhờ em gái thay mình kết duyên với Kim Trọng. Nỗi đau khổ vì không giữ trọn lời đính ước với chàng Kim đã khiến Kiều phải nói thật, nói hết với em, phải giãi bày tất cả. Bởi vì không có cách nào khác là phải nhờ vào em. " Gánh tương tư " vốn đâu có nhẹ nhàng gì, người xưa còn xem " gánh tương tư " là nghĩ vụ, là bổn phận, ấy thế mà giờ đây vì nàng mà gánh tương tư còn bị đứt, ai mà không đau khổ. Nhưng, gánh nặng vật chất thì còn có thể san sẻ được, có thể nhờ ngừơi khác giúp đỡ được còn gánh tương tư mà nhờ người khác giúp, nhờ người khác san sẻ thì là chuyện hiếm lạ xưa nay. Vì vậy nên Kiều mới phải nhờ em, cậy cả vào em, vì hơn ai hết nàng hiểu rõ được sự khó khăn, sự tế nhị của gánh nặng này. Rõ ràng khi nhận duyên, bản thân Thúy Vân cũng phải hy sinh tình yêu của đời mình để giúp chị. " trao duyên " nhưng cũng đồng thời trao cả nỗi khổ tâm cho em. TK, nàng hiểu được điều đó nên nàng " mặc em " tùy lòng em quyết định. Tuy nhiên ý tứ sâu xa của nàng không chỉ dừng lại ở đấy, trong " mặc em " còn là sự phó mặc, trông cậy cả vào em của Kiều. Lời lẽ của nàng chân thành, khôn khéo, vừa như nài ép vừa như khẩn cầu, nàng đã làm Vân không thể từ chối.