Tarihimizden Bilgiler

Mercidabık Savaşı 1516

Mercidabık Savaşının Nedenleri

Siyasi çekişmeler ve hâkimiyet mücadeleleri ve savaşçı ruhundan vazgeçmemeleri Türk Devletlerini bir kez daha karşı karşıya gelmiş, önce Çaldıran Savaşı ile Safevi – Osmanlı mücadelesi baş göstermiş, ardından tebaa bakımından değilse bile saltanat makamı Türk kökenli olan Memlükler Osmanlı Devleti ile hasım olmuşlardı. 

Memlük Sultanı Kansu Gavri, Osmanlı Devleti ile tek başına mücadele etmek niyetinde değildi. Ancak giderek yükselen Osmanlı Devletinin yüzünü doğuya çevirmesi kaçınılmaz bir vaka olarak Memlüklerin akıbetlerini tehdit etmekteydi. Kansu Gavri, Osmanlı Devletine karşı Çaldıran Muharebesinde ağır bir yenilgiye uğrayan ve inzivaya çekilen Şah İsmail ile ittifak kurma yoluna gitti. Şah İsmail, Çaldıran Savaşında (1514) ağır bir yenilgiye uğramış, bu savaş sonrasında Osmanlı Devleti Tebriz ve Kuzey İran hattını hâkimiyeti altına almıştı. Osmanlı Devletinden intikam almak isteyen Şah İsmail, Kansu Gavri’nin ittifak talebini kabul ederek birlikte savaş hazırlıklarına başladılar. 

Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim Han, 1512 yılında sadrazamı Pir-i Mehmed Paşa’nın tavsiyesiyle kurdurduğu istihbarat teşkilatı yoluyla kısa süre içerisinde Safevi-Memlük ittifakını haber aldı. Çaldıran Savaşında da düşman ordusuna yanıltıcı bilgiler göndermeyi başaran bu istihbarat teşkilatı, özellikle Tebriz ve Kuzey İran bölgelerinde etkin duruma gelmişti. Safevi Sarayına kadar sızan bu teşkilat, Memlük Sultanı Kansu Gavri’nin teşebbüsüyle ortaya çıkan bu ittifakı haber almıştı ancak bu dönemde istihbarat yoluyla elde edilen bilgiler olası bir savaş için mazeret olarak kabul edilmemekteydi. 

Hızlı davranarak düşmanın hazırlanmasına fırsat vermeden harekete geçen Yavuz Sultan Selim Han, 40 Bin kişilik bir ordu teşekkül ederek Şah İsmail üzerine taarruza geçeceğini ilan etti. Yavuz Sultan Selim Han’ın bu akıllıca hamlesi şüphesiz ki politik bir manevraydı. Memlükler ile mevcut bir husumet ortada yoktu ve İstihbarat yoluyla elde ettiği bilgiler Memlüklere karşı açılacak bir savaş için sebep olarak ortaya konulamazdı. Böyle bir durumda Osmanlı Devletini haksız ve zalim durumuna düşürecekti. Bunun yerine zaten hasmane bir tavır takınmış olan Şah İsmail’in üzerine yürümüş, bu yürüyüş içinde Memlük Toprakları üzerinden bir güzergâh seçerek Memlük Sultanı Kansu Gavri’den müsaade istemişti.

Dönemin siyasi koşullarına baktığımızda komşu devletler, komşuluk ilişkileri hasebiyle kendilerini hedef almayan seferlerde topraklarından geçilmesine müsaade eder ve savaşın tarafı olmazlardı. Müsaade etmemesi durumunda ise komşuluk ilişkileri bozulur, savaşın tarafı olunur ve olası bir savaş için yeterli nedenler ortaya çıkmış olurdu. Kansu Gavri, Osmanlı Devletine müsaade ederse Şah İsmail’i Osmanlı Devleti ile karşı karşıya bırakacak ve bir anlamda kalleşlik yapmış olacaktır. Böyle bir durumda Şah İsmail, ittifak teşebbüsünün Kansu Gavri tarafından ortaya atıldığını söyleyecek ve bu Osmanlı Devleti için yeterli bir savaş nedeni olacaktır. Kansu Gavri’nin Osmanlı Ordusuna izin vermemesi durumunda ise doğrudan Osmanlı Devleti ile karşı karşıya gelmeyi göze alması gerekecektir. 

Memlük Sultanı Kansu Gavri, Osmanlı Devletinin bu akıllıca hamlesi üzerine sefer için topraklarının kullanılmasına müsaade etmeyerek Yavuz Sultan Selim Hanın istediği savaş nedenini vermek zorunda kaldı. Yavuz Sultan Selim Han, Şeyhülislam Zembilli Ali Cemali Efendi’nin fetvasını alarak tarihe Mercidabık Savaşı olarak geçen Osmanlı – Memlük mücadelesi için sefer hazırlıklarına girişti. 

Kansu Gavri, Mercidabık Savaşının kesinleşmesi üzerine büyük bir ordu hazırlayarak Kahire’den Halep’e doğru harekete geçti. Kansu Gavri’nin bu ilerleyişi savaştan çok şölen havasında gerçekleşti. Savaş öncesi ordusuna moral vermek isteyen Memlük Sultanı, 20 gün süren gösterişli bir şölen ile 18 Mayıs da Halep’e ulaştı. Yavuz Sultan Selim Han’ın Kansu Gavri’ye gönderdiği elçiler, Halep’e ulaştığı gün Memlük Sultanının huzuruna kabul edildiler. Osmanlı elçileri, herhangi bir barış teklifi sunmaksızın savaşın Şah İsmail ile girişilen ittifak nedeniyle başladığı mesajını ilettiler. Kansu Gavri, Osmanlı elçilerini ziyafetlerle ağırlayıp dönüşlerinde saray nazırı Muğla Efendiyi vazifelendirerek yanında tatlılar ve Memlük şekerlemeleriyle birlikte Yavuz Sultan Selim Han’ın huzuruna elçi olarak gönderdi. Ancak Yavuz Sultan Selim Han, elçileri Kansu Gavri gibi letafetle karşılamadı. Memlük elçisi Muğla Efendi, pespaye bir vaziyette, tıraş edilmiş ve cılız bir beygire bindirilerek “Muharebe için hazır olun” mesajı ile birlikte geri gönderildi.