PANAMBITAN
3 Reads Nagimatan ko pa an mga anggogorang na gawigawi kan samoyang pamilya poon sa pagpangaki sagkod sa pagpahomali kan gadan.
Sa osipon na ini boot kon ihiras saindo an sarong gorang sa samoyang pamilya na igwang mga yawit o panambitan kon igwang nagagadan.
Holi ta kadaklan kan mga partidaryo mi mga tagabokid kon igwang nagagadan sa banwaan ikadowa o ikatolong banggi poka nasinda nakakapagsongko sa gadan.
An mga taga Cagliliog hapon baga man nagsisinarom na kon minaabot holi ta halawig an saindang binabaklay bago makaabot sa kon sain igwang lolonadan.
Kadaklan sa mga minadalaw sa gadan minadirerecho ngona sa kabaong. Dangan kon napaonrahan na an boot sa paghibi o sa pagingosingos saka pa sana mamimidbiran an mga nasa palibot.
Si Mamay Paciano iba man an kaisipan. Pagkababa kaini sa traysikol mangangalagkalag dangan masabi na "Iyo na 'ni."
Si Nanay man na parating nakatanaw sa tinampo masonson tolos sa mga makoapo na magbisa sa gorang.
Otodoy na si Mamay Paciano pagbisa kamo doman.
An inot na magbisa ki Mamay Paciano iyo man inot niyang sasabihan: Marhay an igwang gadan ta dai malalagalag an gorang. Igwang karatola. Tara kon mayo, inda kon manoltolan ko pa an harong na ini na Nelia.
Si Mamay Paciano pagpinadagos mo sa harong masayoma tolos ini asin masabing: Inot an borohay. Anong gayong kasibotan sa gadan dai man iyan makakahali diyan. Inin mga nagbirilar an tibaad makadorolag na.
Mamay Paciano tano man ta magdorolag?
Dowang bagay. Basog dangan daog. Madolag na ta kon basog na kan ginolay na langka o nakahigop na nin salabat na may lada. Daog ta kon sobago pa nakatahor diyan sa porotporot.
Ay lilintian, paghona ko kon ano na naman an saimong inoolay.
Nya kasoarin pa sana kamo nakaisi Nieves?
Kansoodmang hapon baga kami pakaisi. Ay ta malang si Inay naman kasibotan. Hesos hesos, dagos si panaraysaray pinatos tolos sa katsa si mga bado ta mapasiring daa digdi sa Calabanga.
Sabi ko, taranongaran man si Inay, hoo! Sa aga pa an masonod na lansa hali sa Daligan.
Agawon ko baya an tataramon mo Nieves kon siring ngonyan pa sana kamo abot digdi?
Dai pa sana nahaloy Mamay Paciano ta malang karakanan na gayo nin pamanggi an naabot mi. Ay lilintian garo na kami mga dalaw na pakakanon pakabogtak kan si mga daradara pagkakan tolos an binakita.
Napan'o? Harayo na palan an Cagliliog sa Daligan ta mala iyan, nainot pa kamo sakoya.
Inda Mamay Paciano kon isay naman na polano an may gibo kaiyan ta nagrayo an Cagliliog sa Daligan.
Ngirisihan.
Dapat ngani nainot kas'moya May ta torolo na an bitis mo!
Ngirisihan.
Nya mairotirot daw ako digdi sa libod ta kon dai ako mqgrani dai man ini mabirisa sakoya.
Tapos. Pomakarhay.
Mamay Paciano madya na ta magpamanggi ka ngona.
Ini ngonang iba dangan an sadiri.
Tarapos nang magpamanggi iyan. Sobago pa.
Mapasiring na sana ako diyan Nelia.
Sairisay an mga aking ini.
Mga aki baga iyan ni Sita ini mga aki ni Salome.
Salome ni Yabo?
Iyo tabi May.
Liliboton niya an mga tawo sa libod poon sa mga nagharampangan sa inoman sa mga nagsosorogal mga nagooroiristorya asin mga nagkakarakan.
Hain si Dyonyor mo Nelia?
Yaon pa sa Naga Mamay Paciano ta nagdadagos idto sa paarkilahan na harong. Semanahan an poli kaidto.
Nya nakaisi na?
Iyo na ta ogali kan aking idto na maghapit ki apo niya dangan magpasiring sa Naga. Naotsan si Apa yaon pa si Dyonyor.
Kolibat ko palan napasabihan na si mga Nasa Tierra Nevada saka si mga taga Bolaobaliti?
Hapota daw si Manay Nieves ta iyo bagang tinogon na maghapit doman. Hoo! Manay Nieves!
Ay ano an na kasibotan? Hadaw igwang barangaon na kayamanan?
Oya naghahapot si Mamay Paciano kon nakaisi na an mga taga Tierra saka Bolao
Ay inda. Dai lamang akon pagkaaram.
Sabi ni Milagros ika an tinogon na magpaisi doman?
Pano man an pagsabi sakoya kan Milagros man na an otodoy ngani doman sa pampang pagdaong kan samoyang lansa nagbobolong nin sira. Kaso ranihan ko saka pa sana nagsabing tigbak si Pay Dandoy! Hoo!Hoo! Soba ka kayan trabahong iyan. Ahahay borayniinaniya kon dai ko palan dinolok an demonyada dai lamang makaisip an dosta na magpaisi . Hamlang sana iyan. Kasosarong aldaw pa palan nagpatogon ini si Nelia ki Milagros.
Kawasang nagkanagboan na gayo kami sa simbahan ta mapagohit kan si aking nabadosan na ngonyan pa sana ikakasal. Nagngongoyngoyan kami doman sa opisina kan parokya kan maaraman dangan nagsabi siya na sana an mapaisi sa mga taga Daligan asin togonon kang gayo na pagbalyo nindi maghapit ka sa Bolao saka sa Tierra tanganing mapaisi man sinda Remedios.
Ay nagkahinama na dai lamang bagang gilagila an demonyada. Maski baga so magsabing ay Manay Nieves nagparakorahaw ako sa pangpang tibaad lamang madangog nindo na tigbak na si apo niya mayo ta an hapot baga sakoya pakahiling. Aw Manay Nieves ngonyan ka na madoman? Hoo! Borayniinaniya marhay pa ining DZGE ta nakakastang paisi dawa nagkokorokoto si radyo.
Agawon ko baya an osipon mo Nieves, nya pan' o palan an mga idto makakaisi kon maski ika dai na man nakahapit doman sa Bolao saka sa Tierra.
An nakahotad iyo an magpaising bangkay na siya. Nya madagos daw ngona ako digdi sa libod ta sobago pa ako kinakayab ni Alberto.
Tibaad an mamon man an nagkakayab saimo?
Igwa akon balon na mamon. Hoo! Ay lilintian, dakol ni ho kamo orobos na ako igwa pang tada. Mailamtilam kamo sakoya kaini.
Digdiha na an May ta inaan ta na yan balon mo?
Hari daw ko pagrangaha Nieves. Tara kon mapasala!
Mapadagos an gorang sa paglibot sa mga tiripontipon kan mga tawo mantang kon bako si May Nelia an magsonod digdi si Manay Nieves.
Magkakan ka na ngona May?
Atyan pa ako makakan. Pinalod palan nindo si dakolaon na manga digdi Nelia. Iyo kota idto an sakoyang tandaanan kon minadigdi ta iyo sana idto an pinakamarambong na manga digdi sa baryo nindo.
Kawasang pisparakaistaran nin mga sirom.
Totoong an mahamis pagtatangahon.
Dai na man idto nagbobonga nin arog kan si dati na porongot. Mamiramira na sana baga asin nagparakasaradit an bonga nago pang tarakdag.
Dawa kadikit minabonga nakakapahinog pa man Nelia.
Iyo pa man Mamay Paciano kon igwang maolyas sa baribad kan mga aki.
Talagang an mahamis na bonga binabaribad minsan hilaw pa. Napan 'ong pagpalod an ikinagadan kan si kahoy?
Kan ipinagbabados ko inin kangodhan iyon nagin silot kan si parasantigwar. Kawasang ginibo daang istaran an manga nin si mga tagolipdan asin mga tawohan na iyong nakakagsogot sa aki.
Kaya tangani sanang mawara an sarahotan kon madayaan an sakoyang ipinagbabados pinapalod nang dagos ni Bernardo.
Napasain si tablon kaidto?
Pagkapiradaso bagan lampas tawo an sokol kan si mga darakolang sanga olay kan si parasantigwar darhon doman sa natad ninda ta igwa pang natatadang orasyon sa pagpahomali kan mga tagolipdan.
Kadakol nagborolig kadto kon dakola na an hawak kan si kahoy.
Ipinaatong sa pasakil Mamay asin si parasantigwar na sana an nagsapod doman sa tongod ninda.
Kahirakhirak na gorang.
Ano tabi Mamay?
Dai na akon tandaanan tibaad kon magpasiring ako digdi makaabot man ako sa impyerno arog ni Sista.
Ipaghapothapot na sana ta gabos man na mahahapotan haros kasompay kan posod.
Nya ako malaog na ta garo naobos ko na man na masirni an mga nasa lowas.
Digdi ka na tabi magagi sa mayor na puerta Mamay ta madogi diyan sa likodan gibo kainin mga parahogas.
Digdi na ako. An dogi dai pa man gayod ikatalbong kan sakoyang liog. Iyan nganing naghihigda bilog gayod nin pagkabohay sa oma nagkamoro an mga bitis.
Hoo. Manoy Paciano. Yaon ka palan?
Sobago pa ako kondi sanang napagparakabaragat ako kaining mga oroyan sa lowas. Despensare na sana ako, siisay ka ngani?
Ay oho di, talagang naggogorang na man. Si Abel ako. Agom ni Dicto.
Ay lilintian, iyo. Kairiba ka sa pagbasa nin pasyon kan sarong taon!
Iyong gayo ka. Ay nom, tanda pa man palan.
Hain si Dicto?
Oto doman sa harong ta makokolog daa an hawak. Hoo, manoy maghapon naman sa oma. Maghapon naman sa oma. Isay man kaya an aasahan inin mga aki kadikit sanang torotabtab girilid pahingalo. Kon dai magdalhog sa oma si Dicto mayo dai matatapos an tarokan. Kaya otodoy amay pa higda na.
Paghona ko daa dai naman nakadakit si Dicto ta kon masogotan naman nin tabili asin aswang sa dalan. Oy Nelia pinadakolaan nindo inin harong?
Hmm, dai tabi May pinalaglag ko baga si sarong kwarto tanganing maghiwashiwas inin hohotadan.
Ano daw inin istorya kan tawo ano Abel?
Ompo?
Kon bohay pa nagparakapiot sa tios kon tigbak na nagparakapiot man giraray sa kaban. Daing padomanan.
Sibot manoy an pobre. Sibot an pobre.
Saro pa kon bohay nagparakasikrap sa diklom kon tigbak na sa sobrang liwanag nagparakapirong.
Dai man kitang maginibo kon dai nang pagmati an hawak dawa sain botongon maoyon ta maoyon.
Tibaad iyo iyan rason kon tano ta magabat an hawak kan tigbak. Tibaad pa sana.
Mabohat ini sa pagkakatokaw dangan malakad nin pira pasiring sa napapatintihan na kabaong.
Otsenta y siete palan si Dandoy.
Dangan totoyawon kan gorang an mga nakapalibot na korona, mga borak na roloyos mga tagdo nin kandila, mga ilaw na sobra kaliwanag tamanyo kan kabaong pati an presyo kaini ihahapot. Dangan totoyawon an nasosolot na pantalon asin an poting barong. Kun an gabos natoyaw na saka pa sana kaini mananagboan an lalahogon kan gadan dangan makagsing ini nin makosog.
Haw!!!
Tolong makosog na kagsing na siring sana kaiyan an tanog.
Gabos na labot sa lanob kan harong mahihiling an mga nagsisirip na mga mata mantang nakasirip man si Mamay Paciano sa kabaong.
Dangan irarayo ini sa kabaong sa tokawan ini toninong na nagon pabolos nin loha asin nagon sabing:" Abaanang pagkabohay ta ni...abaanang pagkabohay ta ni...abaanang pagkabohay ta ni..."
