Hingal na hingal na naman sa paghahabol si Mang Tomas, tila gusto na ng
kanyang katawan na mag-retiro. Sa nakalipas na halos apatnapu’t limang taon,
hindi na maikakailang beterano siya sa pangangaso at pangangahoy sa
kanilang baryo. Kahit walang patibong na gamit ay nakabibilib na hindi pa rin
kumukupas ang mano-mano niyang panghuhuli.
Habang binabaybay niya pabalik sa kanilang tahanan ang maputik pang daang
naliligiran ng mga punong hinahamog, dinaanan niya ang mga noon pa
inilatag na patibong, nagbakasakaling mayroong nahuli upang madagdagan
sana ang kanyang iuuwi sa kanyang maybahay. Iyon si Mama Sita kung
bansagan sa kanilang baryo. Napakamatulungin niya sa lahat ng batang paslit
na hindi niya naman kakilala; pinatutuloy niya ang mga ito sa kanilang
mumunting kubo upang alagaan at ituring na mga parang tunay na rin nilang
mga anak. Sa katunayan, umabot na rin sa halos kinseng bata ang kanilang
naalagaan ngunit habang lumalaki ang mga ito, isa-isa na rin silang
nagsisipag-alis at hindi na muling nagpakita. Wala kasi silang naging mga
supling ni Mang Tomas; hindi nila alam kung sino sa kanila ang may
deperensya sapagkat hindi na nila pinag-aksayahan pa ng panahon ang
pagtawid sa dalawang bundok upang makapagpatingin sa doktor.
“O, Tomas, ang bilis mo ngayong nakauwi. Maupo ka muna, ipagtitimpla kita ng kape.”
“Sige, Sita, Salamat. Kanina kasing paglabas ko ay nakakita agad ako ng mahuhuli kaya
iyon na lang ang hinabol ko,” sagot ni Tomas habang hinihimas ang kanyang mga
tuhod.
“Tumatanda na talaga ako, Sita.”
“Bakit kasi hindi na lang natin dagdagan ang mga patibong diyan sa gubat? Para naman
hindi ka na masyadong nahihirapan. Sa tanda mong iyan, malamang ay marupok na
‘yang mga buto mo diyan.”
“Mas gusto ko naman iyong tumatakbo-takbo ako para hindi ako manghina, Sita,” tugon ni Tomas habang humihigop ng mainit na kape.
“Magpapadingas na muna ako ng mga kahoy sa likod para maisalang ito’t mabalatan
na. ‘Yung isa nating suki ng mga sawsawan ay kumukuha ng marami. Dadalhin niya raw
sa siyudad.”
“Aba, magandang balita iyan, mga ilang garapon daw ba ang kanyang kukunin?”
“Kukunin niya kung gaano raw karami ang ating maibibigay sa kanya mamayang gabi.
Bukas na kasi ng madaling araw ang kanyang alis.”
“Buti naman, para hindi ka na maglako muna sa buong baryo natin. Mainit pa naman
ang panahon, mamaya atakihin ka pa sa labas,” pahaging ni Tomas habang binibitbit
ang nahuling baboy papunta sa likod na bahagi ng kanilang kubo.
Mula pa noong naging mag-asawa na sina Tomas at Sita, naging kabuhayan na nila ang
paggawa ng sawsawan gamit ang atay ng baboy. Iyon ay kanilang inilalako sa mga
