भाग १
पतीच्या निधनानंतर आपल्या तीन लेकरांना घेऊन विजया सासरच्या गावी आली. तिचा पती वरिष्ठ पोलीस अधिकारी समरजित भालेराव. बिचारा, प्रामाणिक होता. म्हणूनच की काय ह्या जगाला मुकला. एका मोठ्या राजकारण्याचा वरदहस्त लाभलेल्या गुंड टोळीशी वैर पत्करल्याने अपघाताचा बनाव करून त्याला मारण्यात आले. कालपर्यंत आनंदी असणाऱ्या भालेराव कुटुंबावर अचानक दुःखाचा डोंगर कोसळला. सरकारकडून कुटुंबाला थोडीशी आर्थिक मदत आणि एका व्यक्तीला सरकारी नोकरीचे आश्वासन दिले गेले. तिला तिच्या गावच्या ग्रामपंचायतीत नोकरी मिळाली.
पोलिस क्वार्टर सोडून ती गावातल्या तिच्या बंगल्यात राहायला आली. गावी सुट्टीला आल्यावर राहण्यासाठी तिच्या नवऱ्याने हा बंगला हौसेने बांधला होता. गाव तसही तिच्यासाठी अनोळखी होत. भावकीतील चार घरे होतीत पण ती दुरूनच ओळख दाखवणारी. बंगल्याच्या मागेच तिच्या दिराचे अनिलचे घर होते. अनिल समरजितचा लहान भाऊ. आई - वडिलांनंतर समरनेच अनिलचा सांभाळ केलेला. समर अभ्यासात हुशार असल्याने पुढील काळात पोलीस भरती झाला पण अनिल गावातल्या टवाळ पोरांच्या नादी लागून पुरता बिघडला. दारूच्या आहारी गेला. समरने त्याला ठीक-ठिकाणी नोकरी लावून दिली. पण हा कुठे टिकला नाही. गावात राहूनच काय ते शेती सांभाळू लागला. समरने एका गरीब घरची मुलगी पाहून त्याचे लग्न लावून दिले. अनिल असा बिनकामाचा असल्यामुळे सगळा घरखर्च काय तो समरच पाहत होता. अनिलच्या मुलांचा शिक्षण खर्च उचलत होता. पण हा अनिल आपल्या थोरल्या भावाचा नेहमी आतल्या आत द्वेष करी. समरची मदत त्याला उपकार वाटत असे. त्याची संपत्ती, त्याची कीर्ती अनिलला सलत असे. त्यात त्याची थोरली बहीण आणि मद्यपी मित्र होतेच त्याचे कान भरायला. त्यामुळे तो समर आणि त्याच्या कुटुंबाला आणखीन पाण्यात पाहू लागला. इकडे विजया एकाकी पडलेली असताना देखील अनिल आपला जुना द्वेषच कुरवाळत बसला. आपल्यावर प्रेम करणारा आपला वडीलधारा भाऊ गेला, आपल्या थोरल्या भावजयीवर दुःखाचा डोंगर कोसळलेला असून देखील धीराचे चार शब्द त्याच्या तोंडातून बाहेर पडले नाहीत. अनिलची बायको सुस्वभावी होती. विजयाला घरचे सामान लावायला तिने मदत केली.
विजया ! चाळीशीचा उंबरठा ओलांडलेली गृहिणी. मैद्यासारखा गोरा रंग, चेहऱ्यावर सात्विक तेज, उंच, किंचित सुटलेले पोट, ह्या वयातही उभार असलेले स्तन. तिच्यात मादकता नव्हती पण होता सुंदर साधेपणा. शहरी जीवनात लहानाची मोठी झाली असल्याने तिच्या वागण्यात एक टापटीपपणा जाणवत असे. शालीन, सुसंस्कृत, संस्कारी विजया अकाली वैधव्य आली तरी खचून गेली नव्हती. आल्या संकटाला तोंड देण्याची तिची तयारी होती. तिला दोन मुली तर एक मुलगा. मुलगा दिनेश हा इ. ८वी मध्ये शिकत होता. तर सर्वात मोठी मुलगी आर्या कायद्याचे शिक्षण घेत होती. मधली मुलगी शुभांगी १२वी त होती. विजयाची ही मुले देखील शिक्षणात हुशार होती. स्वतः विजया वाणिज्य शाखेतून उत्तम गुणांनी पदवीधर झालेली.
गावात ह्या कुटुंबाच्या आगमनाने चर्चेला ऊत आला. एक सुंदर विधवा स्त्री, दोन तरुण मुली, मुलगा म्हटला तर तसा अजुन अल्पवयीन. आयती संधी होती जणू. पण विजया भलतीच हुशार. शिकलेली, शहरात राहिलेली. सहजा सहजी कोणाच्या हाती लागणाऱ्यातली नव्हती. त्यासाठी बरेच पापड लाटवे लागणार होते. पण...! स्त्री सधवा असेल तर ती कोणा ऐकाचीच असते पण ती जर विधवा झाली तर ती दुसऱ्या कोणाची बनू शकते. नेमक्या ह्याच विचाराने जो तो तिकडे आशेने पाहत होता.
तसेही त्या गावात लाळघोटे कमी नव्हते. गावातून नदी गेल्याने गावची भूमी सुपीक होती. ऊसाचे पीक तिकडे मोठ्या प्रमाणावर होते, फळबागा उद्योग धंदे यांना तोटा नव्हता. गावच्या लगतच साखर कारखाना असल्याने त्याच्याभोवती असणारे राजकीय वर्तुळ गावाला संलग्न होते. ह्या सर्व राजकारणातील एक हुकुमाचा इक्का होता, ' धनाजीराव पाटील ' तिथला आमदार. खानदानी श्रीमंत, पिढीजात राजकीय वारसा लाभलेला, राजकारणात मुरलेला माणूस. राजकीय पटलावर अनेक डाव पेच रचण्यात वाकबगार. त्या गावचा सरपंच म्हणजे धनाजीने उभा केलेला एक प्यादा होता. खरी सत्ता काय ती धनाजीरावांकडेच. साहजिकच पूर्ण ग्रामपंचायत देखील त्याच्या हातची कठ पुतळी. गावातील साखर कारखाना, दूध संकलन केंद्र, पतसंस्था सगळं त्याच्या मालकीचं. सारांश धनाजीराव पाटील त्या गावचे अनभिषिक्त सम्राट होते. गावाच्या बाहेर त्याचा टुमदार असा बंगला होता. आजूबाजूला बाग बगीचा, स्विमिंग पूल, अश्या अनेक सुविधांनी युक्त महल वाटावा असा तो बंगला होता.
गावच्याकडेला असलेल्या जागेवर हा धनाजी पंचतारांकित हॉटेल बांधण्याच्या विचारात होता. पण मुळात ती जागा सरकारी असून तिथे शाळा व्हायला हवी, म्हणून जनार्दन काळे आणि त्यांच्या पत्नी निर्मला काळे हे समाजसेवी दांपत्य आंदोलन करत होते. विविध समाज घटकांमधून त्यांना पाठिंबा देखील मिळत होता. धनाजीला ह्या दोघांचा काटा काढणे निकडीचे वाटू लागले.
एका प्रसन्न सकाळी धनाजीराव दिवाणखान्यात सोफ्यावर बसून चहा पीत होते. त्यांचा पी. ए. विश्वास त्यांच्या कडेला अदबीने उभा होता. चहाचा घोट घेत धनाजी त्याला म्हणाले,
धनाजी - " आ र विश्वास, त्या काळेच त्वांड बंद झालं का रं ? "
विश्वास - " नाही साहेब, त्याला हर एक लालूच दाखवून पाहिली पण त्यातून पण तो बदलला नाही. बराच हट्टी दिसतोय तो."
धनाजी - " असं काय, आता त्याला माझा इंगा दाखवावाच लागल. बरं, त्या दोघांचं काही मागचं - पुढचं. लफडी त्येन कुठं हईत काय भाईर ???"
विश्वास - " नाही सर, दोघांचंही चारित्र्य धुतलेल्या तांदळासारखं आहे. बायकोचं तर नावच ' निर्मला ' आहे."
धनाजी - " बरं, ह्ये बी ठीक हाय. आता ऐक काम करा. त्या जनार्दनाला उचला. अन् चांगला बदडून काढा."
विश्वास - " साहेब, पण हे सर्व....."
धनाजी ( डाफरत ) - " जेवढं सांगितलय तेवढं करा. नसत्या चौकश्या नको."
धनाजीच्या बरहुकुम जनार्दनला उचलण्यात आले. पाटलांच्या खास अड्ड्यावर नेऊन त्याला चांगलाच पाहुणचार देण्यात आला. अन् एक गाडी जनार्दनच्या घरी पाठवली. काल रात्रीपासून घरी न आलेल्या आपल्या पतीची वाट बघत निर्मला आणि तिची दोन लेकुरे दरवाज्याकडे डोळे लावून बसली होतीत. आज दुपारपर्यंत नाही आले तर रीतसर पोलीस तक्रार करण्याची तिने ठरवले होते. तोच घरासमोर गाडी उभी करत एक गुंड प्रवृत्तीचा इसम आत आला. तो माणूस आत येताच निर्मला पदर सावरत उभी राहिली. रात्रभर झालेल्या जागरणाने तिच्या डोळ्यांभोवती काळी वर्तुळे आलेली. घरी आलेला माणूस निर्मलाला न्याहाळत म्हणाला.
माणूस - " बाई, आमदारसायबांनी बोलिवण धाडलय."
निर्मला - " पण हे तर घरी नाहीयेत. ते घरी आल्यावर पाठवते त्यांना."
माणूस - " त्यांना नव्हं तुमाला बोलावलंय."
निर्मला - " मला ??"
माणूस - " व्हय तुम्हांस्नी. जरा बोलायचं हाय तुमच्या संग."
निर्मला ( भुवया उंचावत ) - " पण जर मला यायचं नसेल तर ?"
तो मवाली निर्मलाच्याजवळ येत तिच्या डोळ्यात डोळ घालून किंचित चेहऱ्यावर स्मित आणत म्हणाला.
माणूस - " निर्मलाबाई, नवरा जर जिवंत पाहिजे असल ना. तर गप गुमान गाडीत बसा."
हे ऐकुन निर्मलाच्या काळजात धस्स झाले. ती रागाने त्याला म्हणाली.
निर्मला - " म्हणजे तुम्ही त्यांना........?"
माणूस - " तुमच्या पुण्याईने अजुन जिवंत हाई बघा. पण..... ( तिच्या स्तनांवर नजर खिळवत ) तुमची किरपा झाली तर अजून बरीच वरिष जगल."
निर्मलासमोर धर्मसंकट उभे राहिले. शेवटी एक आवंढा गिळत ती म्हणाली.
निर्मला - " मी तयार आहे यायला."
मुलांना शेजाऱ्यांकडे सोडून निर्मला गाडीत बसली. गाडी पाटलांच्या फार्महाऊसवर येऊन थांबली. तो माणूस निर्मलाला घेऊन आत गेला.
माणूस - " साहेब, निर्मलाबाई आल्यात्या."
धनाजी - " आल्या का. बरं तु भाईर थांब. अन् त्यांना आत पाठिव."
निर्मला आत येते. आता त्या हॉल मध्ये धनाजीराव आणि निर्मला दोघेच असतात.
धनाजी - " या निर्मलाबाई या, बसा इथ."
निर्मला सावरून सोफ्यावर बसली. अदबीने तिची नजर यावेळी पाटलांच्या कोल्हापुरी जोड्याकडे होती. चोरून ती एखादा कटाक्ष रावांवर टाकतच होती. काही क्षण असेच शांततेत जात तिचा भंग करत निर्मलाचे मंजुळ स्वर उमटले.
निर्मला - " साहेब, तुम्ही माझ्या नवऱ्याला बांधून ठेवलं आहे. प्लीज त्याची सुटका करा."
धनाजी - " ह्म्म, ठीक हाय. पण खरं सांगू का बाय. ह्ये आंदोलनाच झंझ्याट तेवढं माग घ्यायला लाव. तुझी आणि माझी काय बी दुश्मनी नाय बग. तरी बी तुझा दादला कश्याला माझ्या वाकड्यात शिरत हाय. बरं म्या त्याला बोलेल तितका रोकड द्यायला तयार हुतो. तरी बी ह्यो हरीशचंद्राची अवलाद..! नाही म्हटला ना. मग आपलं टाळक सटाकल. उचललाच डायरेक्ट...!"
निर्मला - " तुमच्या ह्या वागणुकीने लोकशाहीची पायमल्ली होत आहे, मिस्टर पाटील. तुम्ही जनतेचे प्रतिनिधी. त्यांच्या समस्या तुम्ही जाणून घेऊन सोडवल्या पाहिजेत. जे काम आम्ही करतो ते तुम्ही केलं पाहिजे."
धनाजी - " म्याडम, काय बी म्हणा तुम्ही बोलता मातुर एकदम झ्याक. आपल्याला आवडलं बुवा..! पण कसंय फकस्त बोलणं सोप्प असतं ओ. प्रत्यक्षात कृतीत उतरवन थोड अवघड हाय. बरं त्ये समद जाऊ दे. मुद्द्याच बोलून घेऊया. तर तुम्हाला तुमचे पतिदेव मिळवायचे असतील तर तुम्हाला एक गोष्ट मला द्यावी लागेल. एक हाथ से दो और दुसरे हाथ से लो. हीसाब बराबर."
धनाजीच्या ह्या गुगलीने निर्मला चपापली. हा जनावर काय मागणार आहे. हे जाणण्याइतपत जग पाहिलं होतं तिने. ' आलिया भोगासी असावे सादर ' म्हणत तिने आपले डोळे गच्च मिटून घेतले.
निर्मला ( कपाळावर आठ्या आणत ) - " काय द्यावं लागेल तुम्हाला ???"
धनाजी - " इथं माझ्यासोबत झोपाव लागल तुम्हास्नी."
ही अशी काहीतरी मागणी येणार या अपेक्षेने मन घट्ट केलेली निर्मला पाणी पाणी झाली. तिच्या मिटलेल्या डोळ्यांमधून अश्रू ओघळू लागले. ती आर्त स्वरात म्हणाली.
निर्मला - " ठीक आहे धनाजीराव. मी तयार आहे तुमच्याशी शय्यासोबत करायला. ओरबडा हे माझं शरीर. होऊ दे तुमच्या मनासारखं."
निर्मलाची झालेली तयारी पाहता धनाजीने तिला कवळी मारत तिच्या गालांवर आपले ओठ रगडले. तिला आपल्या बेडरूममध्ये नेत बेडवर झोपवत तिची साडी फेडून धनाजी निर्मलावर स्वार झाला.
निर्मलाचे चारित्र्य, शील, स्वाभिमान, सात्विकता, प्रामाणिकपणा सर्व काही धनाजीने आपले तोंड लावून उष्टे केले. एक प्रतिष्ठित समाजसेविका एका आमदाराच्या अंगाखाली आली. धनाजी तिला उन्मत्तपणे झवत होता. तिच्या डोळ्यात पश्र्चातापाचे अश्रू तरळत होते. " काय अवदसा सुचली आणि आपण ज्या क्षेत्रात आलो." ती त्या दिवसाला कोसत होती.
धनाजी - " काय ग ऐ सटवे, लई खाज हुती ना तुला समाजसेवा करायची. हा घे माझा मग."
असे म्हणत एक जोरासा शॉट त्याने निर्मलाला दिला.
त्यासरशी निर्मला, " आई आई ग..! आ आ आ....! पुन्हा असं नाही करणार सर." असं विव्हळू लागली.
दोघेही नग्न झाले होते. धनाजी तिची ठासून घेत असतानाच दरवाज्याची बेल वाजली.
धनाजी ( रागाने ) - " कोण हाय रे मादरचोद...? आई झवाडे शांतपणे झवू बी देत नाहीत."
तोच मगासचा इसम - " साहेब, सरपंच साहेब आल्याती. म्हणत्याती एक गुड न्यूज हाय."
' गुड न्यूज ' हे शब्द ऐकताच धनाजीची कळी खुलली. ताबडतोब त्याने हुकुम सोडला, " त्यांना आत येऊ द्या."
धनाजीने उंडर पँट चढवत. अंगात पायघोळ अंगरखा घातला. एक सिगार घेत ती ओढत पाटीलसाहेब तिथेच बसले. आधीच त्राण गेलेली निर्मला आपल्या नग्न देहाभोवती आपली साडी गुंडाळण्याचा केविलवाणा प्रयत्न करत होती. तेवढ्यात सरपंच साहेब आत आले.
धनाजी - " या सरपंच तात्यासाहेब देशमुख, या. या मॅडमांना ओळखलं काय."
तात्या निर्मलाकडे नजर फिरवत म्हणाला, " बा..बो..व...!! प्रत्यक्ष प्रसिद्ध समाजसेविका निर्मलाताई काळे. पाटील, ह्ये पाखरू आणि कवा साधलसा...??"
धनाजी - " आपल्याला काय वखुत लागतुय व्हय ओ. सावज मिळवायला."
तात्या - " त्ये बी खरं हाय म्हणा. बरं, माझ्या येण्याचं कारण म्हंजी ऐक गुड न्यूज हाय."
धनाजी ( निर्मलाकडे पाहत ) - " बाई तुम्ही तुमची कापड घाला. आम्ही आलो बाहेर फिरून."
असं म्हणत ते दोघे बाहेर गेले.
तात्या - " साहेब, तुम्ही सांगितल्या प्रमाणे विजयाला आम्ही ग्रामपंचायतीत चिटकवल आहे. उद्यापासून ती कामावर बी येणार हाय."
हे ऐकताच धनाजीच्या तोंडाला पाणी सुटले. काही क्षणापूर्वी संभोग करून देखील त्याचा सोटा ही बातमी ऐकताच उभा राहिला.
धनाजी - " तात्या, पाखरू लई हुशार हाय. लगिच पिंजऱ्यात आणायला दाणे टाकू नका. जरा सबुरीने, तिला भणक नको लागायला की आपण तिच्या मागावर हाय ते. काय म्हणतोय म्या...?"
तात्या - " तुम्ही काळजीच करू नका मालक, पाखरू ऐकदम अलगत आणतो बघा पिंजऱ्यात."
धनाजी - " शाब्बास, बरं निघा तुम्ही आता."
तात्या आला तसा निघुन गेला. सिगार संपवत धनाजी पुन्हा रूम मध्ये शिरला. नुकतीच साडी नेसून जायची तयारी करत असलेल्या निर्मलेवर पुन्हा आमदारांनी झडप घातली.
" आता आपली ह्यातून सुटका नाही." असं मनाशी म्हणत निर्मला धनाजीरावांच्या स्वाधीन झाली.
क्रमशः
