Câu hỏi 1: Thế nào là khái niệm ? Phân tích kết cấu lôgic của khái niệm và mối quan hệ giữa nội hàm và ngoại diên ? Cho ví dụ ? Ý nghĩa của vấn đề này ?
Trả lời :
* Khái niệm : Là hình thức của tư duy trong đó phản ánh các dấu hiệu cơ bản khác biệt của một sự vật đơn nhất hay lớp các sự vật đồng nhất.
Ví dụ : Tam giác cân , hình vuông ...
* Phân tích kết cấu lôgic của khái niệm :
Một khái niệm bao giờ cũng bao gồm : Nội hàm - Ngoại diên
+ Nội hàm : Nội hàm của khái niệm là tập hợp các dấu hiệu cơ bản của đối tượng hay lớp đối tượng được phản ánh trong khái niệm đó.
Ví dụ : - Nội hàm của khái niệm "Hình chữ nhật" là "hình bình hành" và có 1 góc vuông"
- Nội hàm của khái niệm "con người" là "có khả năng chế tạo và sử dụng công cụ lao động"
+ Ngoại diên : Ngoại diên của khái niệm là đối tượng hay tập hợp đối tượng được khái quát trong khái niệm
Ví dụ : - Ngoại diên của khái niệm "Hàng hoá" là tất cả các sản phẩm lao động có trao đổi trên thị truờng
- Ngoại diên của khái niệm "thực vật" là tất cả các thực vật đã sống , đang sống và sẽ sống trong tuơng lai .
Khái niệm giống : Khái niệm có ngoại diên được phân chia được thành các lớp
con gọi là khái niệm giống của các khái niệm có ngoại diên là các lớp con đó.
Ví dụ : Xét khái niệm "từ" có khái niệm giống là "danh từ","tính từ","động từ"
Khái niệm loài : Khái niệm có ngoại diên là lớp con gọi là khái niệm loài của khái niệm có ngoại diên là lớp.
Ví dụ : Trong động vật học khái niệm "bộ" là khái niệm loài của khái niệm "lớp"
*Mối quan hệ giữa nội hàm và ngoại diên :
Trong một khái niệm ta luôn có :
Nội hàm càng rộng , càng phong phú -> Ngoại diên càng hẹp
Ngược lại : Nội hàm càng hẹp -> Ngoại diên càng rộng , càng phong phú
Ví dụ : So sánh hai khái niệm "con người" và "động vật" ta có
+ Khái niệm con nguời có nội hàm rộng và ngoại diên hẹp
+ Khái niệm động vật có Nội hàm hẹp : di chuyển được
Ngoại diên rộng : các loài đa dạng , phong phú
*Ý nghĩa thực tiễn của khái niệm :
+ Nắm rõ bản chất của khái niệm , hiểu đúng , vận dụng đúng các khái niệm thì trong thực tiễn khi chúng ta sử dụng một khái niệm nào đó vào trong tất cả các loại văn bản , ta phải sử dụng diễn đạt chính xác nó nếu không sẽ phạm sai lầm lôgic
+ Nghiên cứu về mối quan hệ giữa nội hàm và ngoại diên thì trong thực tiễn : việc phát hiện nội hàm của khái niệm càng đầy đủ , rõ ràng chính xác bao nhiêu -> giúp cho việc phát hiện ngoại diên của khái niệm càng dễ dàng và chuẩn xác bấy nhiêu
