Küçük azınlıklar hâlinde Ezidilik
, Hıristiyanlık
,Zerdüştlük
, Yahudilik
*Kürtler* (Kürtçe
: "Kurd", کورد), Orta Doğu
'nun yerlilerinden olup doğudaZagros Dağları
'ndan batıda Toros Dağları
'na, güneyde Hemrin Dağları
'ndan kuzeyde Kars-Erzurum platolarına
kadar uzanan coğrafi bölgede
yoğun şekilde yaşayan tahminen yaklaşık 20-25[16]
veya 20-30[17]
milyon nüfusa sahip bir İran halkıdır
.
Bugün en büyük Kürt nüfusu Türkiye
'de bulunurken (11-15 milyon kişi),[18]
İran
,Irak
ve Suriye
'de de kayda değer Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek bölgedeki siyasi ve sosyal karmaşa ve sorunlar gerekse diğer sebepler dolayısıyla, özellikle 20. yüzyılın
ikinci yarısında oluşan göçlerle Batı Avrupa
başta olmak üzere Kuzey Amerika
veOrta Asya
gibi farklı coğrafî bölgelerde yerleşmiş bir Kürt diasporası
da mevcuttur.[17]
Kürt kültürü
yüzyıllarca süren etkileşimin de sonucuyla diğerOrta Doğu
kültürleriyle çeşitli benzerlikler barındırırken, Kürt dinî inancı oldukça senkretik
bir biçimde gelişmiştir.[19]
Bugün Kürtlerin çoğunluğu Şafii mezhebine
bağlı Sünni Müslümanken
, birçok farklı din ve inancın da mensuplarına rastlanır. Bunlara ek olarak Ezidilik
ve Ehl-i Hakk
gibi Kürtler arasında ortaya çıkan ve Kürt kültür ve dinî anlayışıyla karakterize çeşitli dinî mezhep, akım ve inançlar da mevcuttur.[19]
Köken bilimi
"Kürt" (veya "Kürd") sözcüğünün etimolojisi oldukça tartışmalı bir konudur ve tam olarak nasıl türediği kesin olarak bilinmemektedir.[20]
Bazı bilim insanları Kürt sözcüğünü, MÖ 24. yüzyıldan kalma antik Sümer
tabletlerinde geçen ve yine bir halkı tanımlamakta kullanılmış olan "Kar"'"da" sözcüğü ile ilişkilendirmiş[21]
, bazıları ise Kürt sözcüğünü, Xenophon
'un yazılarında, bugün Kürtlerin yoğunlukla yaşadığı bölgelerde bulunan bazı kabileleri tanımlamakta kullanılan "Kardukhoi" (ki bu "Kardu" sözcüğünün çoğulu sayılır zira son ekteki "kh" kısmı Ermenice
çoğul ekinden gelmektedir ve Xenophon bu kabilelerin isimlerini Ermenilerden öğrendiğini belirtmektedir) sözcüğü ile ilişkilendirmektedir.[20]
[22]
Daha sonraları Livy, Polybius
ve Strabo
'nun eserlerinde de "Kyrtiae" olarak anılan ve Kürtlerle ilişkilendirilen bir topluluk göze çarpmaktadır.[20]
Bununla birlikte, çağdaş bağlamdaki "Kürt" sözcüğü İranîdir; nitekim Sasaniler
döneminde yazılan "Kârnâmag î Ardashîr î Babagân"destanında
da bu sözcüğe rastlanır.[20]
Özellikle erken dönem araştırmacılar Kürtleri Xenophon'un bahsettiği"Kardukhoi" ile ilişkilendirseler de 20. yüzyılın başından itibaren bu görüşler tartışılmış ve önemini yitirmiştir.[20]
Xenophon'un "Kardukhoi" olarak adlandırdığı halkın Kürtlerle özdeşleştirilmesinin nedenleri, yaşadıkları bölgenin bugün Kürdistan'ın içinde yer alıyor olması, alışkanlıklar ve çeşitli dış özelliklerdir. Bununla birlikte, bu sonuç bugün Kürtlerin yoğunlukla yaşadığı Kürdistan'da her daim Kürtlerin yaşamış olduğu ve tarih içinde bölgede gerçekleşen göçlerin göz önünde bulundurulmaması gibi sorunlu öncüllere dayanmaktaydı. Aynı zamanda belirli bir bölgede yaşayan toplulukların zaman içinde etnik
kökenleri gibi özellikleri haricinde benzer yaşama şekilleri göstermeleri beklenen bir gelişmedir.[20]
Genel olarak eski kaynaklarda geçen ve tarihte zaman zaman Kürtlerle ilişkilendirilmiş olan "Kardu", "Kyrtiae" gibi halkların konumu da tartışma konusudur ve dilbilimcilerin
genel kanısı bu isimlerin "Kürt" isminden farklı oldukları yönündedir. Bu görüşün en büyük sebebi bu sözcüklerin sonunda yer alan ve sözcüklerin kökünün de bir parçası olan kısa ünlü harfidir. Özellikle"Kardu" sözcüğü çok tartışmalıdır; bu sözcüğün ilk harfinin K harfinden ziyade Q harfini tarif etmesi olasıdır ki bu olasılık da Semitik
"QRD" ("cesur" veya "güçlü" anlamında) kökünü işaret eder;[20]
bunu savunan dilbilimciler olduğu gibi eleştiren ve reddedenler de olmuştur.[23]
Bunun dışında Kardu sözcüğünün Gürcüler için kullanılan özgün bir isim olan "Kart'veli" ile ilişkili olabileceği ortaya atılmıştır. Ayrıca, eğer"Kürd" sözcüğünün Farsça "Gord"sözcüğünden türediği kabul edilirse,"Gord" sözcüğünün yöresel "Kardu" (veya"Qardu") gibi bir ismin İranîleştirilmiş bir formu gibi görülmesi de mümkündür.[20]
Tarihçe
"Ana madde": *Kürt tarihi
*Köken ve Antik çağlardan Orta Çağ sonlarına Kürtler
Kürtlerin kökenine dair birçok sav ortaya atılmıştır. Bazısı bilimsel bazısı ise bilimsel olmayan dayanakları kaynak gösteren bu savlar oldukça çeşitlidir ve Kürtlerin kökeniAsurlulardan
Gürcülere
kadar birçok farklı topluluk ve medeniyete atfedilmiştir.[20]
Genel kabul gören köken İranî olsa da Kürt topluluklarının homojen bir yapıdan uzak olduğu ve linguistik bütünlüklerinin ötesinde, etnik anlamda çok çeşitli olduğu, tanınmış Kürdolog
Vladimir Minorsky
dahil birçok bilim insanı tarafından kabul edilmektedir.[20]
Bununla birlikte tarihte kökenlerinin Arabî olduğunu savunan Kürt toplulukları da olmuştur.[20]
[23]
Müslüman bazı tarihçiler Kürtlerin kökenini Perslere dayandırırlar; bundaki en büyük dayanaklardan biri Şahname
'de de geçen Demirci Kawa Efsanesidir
.[23]
Birçok Kürt, kökenlerini Medlere atfetmiştir;[22]
nitekim Medler ile Kürtler arasında olası bir ilişkiye dair dilbilimsel ve coğrafî kanıtlar bulunmaktadır; örneğin her ne kadar Med dili örneği sayısı az olsa da eldeki bulgularla yapılan araştırmalar Med dilinin antik Pers dili ile olan ilişkisinin çağdaş Kürtçenin çağdaş Pers dili ile olan ilişkisiyle aynı olduğunu ortaya koymuştur.[20]
Bununla birlikte Medler hakkında pek az şey bilinmektedir[20]
ve akademik anlamda Medler-Kürtler bağlantısının genel kabul gördüğü söylenemez.[22]
Kürtler, Medlerin dışında kendilerini Urartular ve Neo-Babilliler ile de ilişkilendirmişlerdir.[22]
