ÖMER HAYYAM
Gıyaseddin Eb'ul Feth Ömer İbni İbrahim'el Hayyam veya Ömer Hayyam (18
Haziran 1048 - 4 Aralık 1131), İranlı şair, filozof, matematikçi ve astronom.
Hayyam Nişabur'ludur. Yaşadığı dönemin ünlü veziri Nizamül-Mülk ve Hasan Sabbah ile aynı
medresede zamanın ünlü alimi Muvaffakeddin Abdüllatif ibn el Lübad'tan eğitim görmüş ve
hayatı boyunca her ikisi ile de ilişkisini koparmamıştır. Bazı kaynaklar; Hasan Sabbah'ın Rey
kentinden olduğu Nizamül-Mülk'ünde yaşca Ömer Hayyam ve Hasan Sabbah'tan büyük
olduğunu ve buna dayanarak aynı medresede eğitim görmediklerini belirtmektedir . Ama
yine de Ömer Hayyam, Hasan Sabbah ve Nizamül-Mülk'ün ilişki içinde olduklarını inkar
etmemektedir. (Kaynak: Semerkant-Amin Maalouf)
Bir çok bilim adamınca Batıni, Mutezile anlayışlarına dâhil görülür. Evreni anlamak için,
içinde yetiştiği İslam kültüründeki hakim anlayıştan ayrılmış, kendi içinde yaptığı akıl
yürütmeleri eşine az rastlanır bir edebi başarı ile dörtlükler halinde dışa aktarmıştır.
Çadırcı anlamına gelen "Hayyam" takma adını babasının çadırcılık yapmasından almıştır.
Ayrıca İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bir semte adını da vermiştir. Tarlabaşı bulvarında
Sakızağacı ışıklardan başlayıp, Tepebaşına kadar inen caddenin adıdır.
Hayyam aynı zamanda çok iyi bir matematikçiydi Binom Açılımını ilk kullanan bilim adamıdır.
Hayyam, genelde şiirlerindeki eğlence düşkünlüğünün belirgin olmasından dolayı Rubâileri
ile ünlenmiştir.
Geçmişte yaşamış bir çok ünlü kişinin aksine Ömer Hayyam'ın doğum tarihi günü gününe
bilinmektedir. Bunun sebebi Ömer Hayyam'ın bir çok konuda olduğu gibi takvim konusunda
uzman olması ve kendi doğum tarihini araştırıp gün be gün doğru bulmasına dayanmaktadır.
Hayyam Rûbailerinde ""abarttığı"" şarap ve zevk düşkünlüğü, ve islama aykırı düşüncelerini
yansıtması ile zamanında ve daha sonra rûbailerini okuyan geniş çevrelerce dışlanmış,
sapkın olarak nitelenmiştir. Dönemin hükümdarları ile aynı yerde oturabilmesi ve uzun
ömrünün gösterdiği üzere, kendisini tanıyanlarca ne dışlanan bir sapkın ne de sefil ve zevk
düşkünü bir ayyaştır.
Hayyam'ın yaptığı ve Celâleddin Melikşah adına Celâli takvimi dediği takvim Gregoryen
takvimi kadar sağlıklı olarak nitelenmiştir.
Pek çok Rûbai ünü sebebiyle Hayyam'ınkilerine karıştırılmıştır, bilinen kadarıyla Rûbailerinin
sayısı 158dir. Fakat kendisine maledilenler binin üzerindedir.
Ayrıca Ömer Hayyam için tarihteki ilk bilinen savaş karşıtı eylemci yakıştırması da
yapılmaktadır.
Eserleri
Hayyam'ın eserlerinden 18 tanesinin adı bilinmektedir, çeşitli bilim dallarında birçok eser
