Chương V:
Tư duy và tưởng tượng
I. Tư duy
1. Khái niệm chung về tư duy
1.1. Tư duy là gì?
Tư duy là một quá trình tâm lý phản ánh những thuộc tính bên trong, bản chất, những mối liên hệ, quan hệ có tính quy luật của sự vật, hiện tượng mà trước đó ta chưa biết.
1.2. Bản chất xã hội của tư duy
- Dựa vào kinh nghiệm của các thế hệ trước đã được tích luỹ sử dụng ngôn ngữ làm phương tiện
- Thúc đẩy do nhu cầu xã hội
- Mang tính chất tập thể( sử dụng các tri thức của các lĩnh vực có liên quan)
- Có tính chất chung của loài người
1.3. Đặc điểm của tư duy
- Tính có vấn đề của tư duy
- Tính gián tiếp của tư duy
- Tính trừu tượng và khái quát của tư duy
- Tư duy liên hệ chặt chẽ với ngôn ngữ
- Tư duy có quan hệ mật thiết với nhận thức cảm tính
Tính có vấn đề của tư duy: Muốn xuất hiện tư duy cần đảm bảo hai điều kiện sau:
- Gặp hoàn cảnh(tình huống) có vấn đề
- Hoàn cảnh có vấn đề được cá nhân nhận thức đầy đủ
Tính gián tiếp của tư duy: Tư duy cần sử dụng công cụ, phương tiện và các kết quả nhận thức của loài người và kinh nghiệm của cá nhân mình để tìm ra bản chất, quy luật của sự vật hiện tượng.
Tính trừu tượng và khái quát của tư duy:
- Tính trừu tượng đó là tư duy có thể trừu xuất khỏi những sự vật, hiện tượng những cái cụ thể, cá biệt
- Tính khái quát tức là tư duy có khả năng tổng hợp, phản ánh những cái chung cho nhiều sự vật, hiện tượng
Tư duy liên hệ chặt chẽ với ngôn ngữ
- Tư duy sử dụng ngôn ngữ làm phương tiện
- Ngôn ngữ cố định lại kết quả tư duy và nhờ đó làm khách quan hoá chúng cho người khác và cho cả bản thân chủ thể tư duy
Tư duy có quan hệ mật thiết với nhận thức cảm tính
- Tư duy phải dựa trên những tài liệu cảm tính, trên kinh nghiệm
- Tư duy và sản phẩm của nó cũng ảnh hưởng đến các quá trình nhận thức cảm tính
2. Tư duy là một quá trình
2.1. Các giai đoạn cơ bản của một quá trình tư duy
- Xác định vấn đề và biểu đạt vấn đề
- Huy động tri thức, kinh nghiệm
- Sàng lọc các liên tưởng và hình thành giả thuyết
- Sự kiểm tra giả thuyết
- Giải quyết nhiệm vụ
Xác định vấn đề và biểu đạt vấn đề
