Thơ tanka ( đoản ca) là một thể thơ cổ của Nhật Bản có từ thời kỳ Nara. Thời kỳ này theo sử liệu Nhật Bản kéo dài từ năm 710 đến 794. Kinh đô Nara còn gọi là Heijokyo được xây dựng năm 710, người dân Nhật đã kiến tạo những bước rất dài trên nền văn minh xứ sở của mình, chấm dứt thời kỳ di đô của hoàng gia. Theo Hậu Hán thư thì Nhật Bản có khoảng 100 xứ, đó chính là những bộ tộc tranh giành quyền lực với nhau. Yamato ( Đại Hòa ) là xứ hùng mạnh nhất là nơi khởi nghiệp của các Thiên hoàng.
Sau khi kinh đô Nara vững vàng, dựa vào những cố gắng của triều đình những tác phẩm đầu tiên của văn hóa Nhật Bản được ghi chép lại như Cổ ký sự. Và dựa vào sự truyền bá chữ viết các bài thơ Nhật Bản bắt đầu được sáng tác như Waka ( Hòa ca) và các tập thơ mang tính cá nhân cũng được xuất bản . Manyoshu (Vạn diệp tập) là bộ sưu tập thơ lớn nhất của Nhật Bản ( 759).
Trong Kojiki ( Cổ sự ký ) và Nihongi ( Nhật Bản kỷ ) ta thấy rất nhiều những ca khúc cổ xưa của Nhật Bản, trong đó có nhiều bài được xem là những bài tanka đầu tiên. Sau đó thể thơ này dần dần chiếm ưu thế và trở thành thể thơ quan trọng nhất của hai thế kỷ thơ Phù Tang. Cũng chính vì lẽ đó mà tanka còn có tên là Waka ( ban đầu Waka là tên dùng cung cho choka ( trường ca ), tanka và sedoka (tuyền đầu ca ), từ thế kỷ thứ VIII thì Waka được xem là đồng nghĩa với tanka ) .
Về cấu trúc của một bài tanka có 31 âm tiết, gồm 5 dòng, chia làm 2 phần ,sắp xếp như sau :
* Thượng cú
Dòng 1 – 5 âm
Dòng 2 – 7 âm
Dòng 3 – 5 âm
* Hạ cú
Dòng 4 – 7 âm
Dòng 5 – 7 âm
Xin giới thiệu một bài tanka đặc sắc của Komachi
"Hoa đào ơi - nhan sắc phai rồi - hư ảo mà thôi - tôi nhìn thăm thẳm - mưa trên đời tôi"
Điểm đặc biệt ở tanka là rất giàu nữ tính, đó là những xao xuyến không dứt, luôn để lại dư âm trong lòng người. Tanka tao nhã , dịu dàng ghi lại tất cả những cảm xúc về cuộc sống, thiên nhiên, nỗi buồn, tình yêu…
Có thể nói về mặt nội dung, thơ Tanka là cách biểu hiện bằng ngôn ngữ những cảm xúc nguyên vẹn thường gặp trong cuộc sống hàng ngày. Vì vậy, có thể nói thơ Tanka giống như nhật ký. Thời gian không quay trở lại lần thứ hai, nếu ta trân trọng ghi lại những gì đã gặp trong cuộc sống hàng ngày bằng thơ tanka, khi đọc lại thơ những kỷ niệm sẽ sống lại tươi nguyên như thuở ban đầu.
