Format...

Het is bijzonder handig om te werken met formats. Iedereen kent natuurlijk het spreekwoord "regeren is vooruitzien" en het uiteindelijk beoogde succes van elke onderneming kan dan ook niet goed en precies genoeg gegarandeerd worden, dan door dit door een helder plan vooraf te laten gaan en de voortgang van dit plan met een strakke structuur te bewaken. Het bedrijfsleven geeft ons daar een goed voorbeeld van. De directeur bedenkt een goed product. Marktonderzoek heeft hem de garantie gegeven dat daar in de nabije toekomst veel vraag naar zal zijn. Dat geeft hem de garantie van slagen. Dan wordt de productielijn opgezet van grondstof tot eindproduct en dat dient begrensd te zijn. Niet een beetje exact, niet ongeveer, maar juist beveiligd tegen elk risico van eventueel afwijkende kwaliteit. Zo wordt dit proces in kaart gebracht en leidt tot een format! De succesformule. Wanneer iedereen zich aan alle daarin beschreven regeltjes en voorwaarden houdt, dan kan er niets mis gaan. De directeur hoeft aan het eind van de rit alleen maar de gemaakte kosten af te trekken van de inkomsten en weet dan zelfs ook al van te voren hoeveel winst hij gaat maken. Nou, daar hebben de geldschieters ook wel oren naar. De mogelijke aandeelhouders zijn feitelijk alleen daarin geïnteresseerd en 'format-bewaking' wordt dus de allergrootste prioriteit. Helderheid, duidelijkheid en profijt! Wat willen we nog meer? Oh ja, zo'n format is in zo'n geval natuurlijk zelf ook weer verkoopbaar... Nee, als model natuurlijk, waarbij een aantal specifiek product-gerelateerde onderdelen als 'variabelen' worden beschouwd. Een bevriende ondernemer kan zo het geslaagde format voor de productie van bijvoorbeeld stroopwafels, naadloos gebruiken voor gevulde koeken... Het format biedt echter nog veel meer ruimte! Wanneer men eenmaal ontdekt heeft hoeveel ruimte er zit in het mogelijk invullen van die variabelen, dan dient zich een haast eindeloze horizon aan mogelijkheden aan.

Zo werd dan ook zo'n format binnen de kliniek geïntroduceerd. Vanwege het streven naar efficiëntie, kostenbesparing en verbeterd resultaat was het bestuur onmiddellijk enthousiast, toen Jacob van der Stap, de juist afgestudeerde psycholoog, met zijn voorstel kwam. Jacob had er een onderzoek naar gedaan en werd alom geloofd en geprezen door zijn vakgroep, omdat hij de moderne mogelijkheden, die de automatisering ons te bieden heeft, zo handig wist te implementeren! De menswetenschappen, die zich toch al zo slecht bedeeld weten in mogelijkheden exact te kunnen wegen en meten, zagen hier nieuwe kansen zich eigentijds, hightech meetbaar en vooral risico-beheersend te kunnen profileren. Dát immers is het soort gewenste eindproduct, dat van een kliniek verwacht wordt afgeleverd te worden: De genezen patiënt, die niet meer gevaarlijk is!

Drs. van der Stap had het allemaal heel precies uitgewerkt en in een rekenmodel gestopt. Heel gebruikersvriendelijk zou iedereen er mee kunnen werken. Hij had zijn programma 'NO-RISK' genoemd, met een komische subtiele verwijzing naar het bekende landjepik-spel, dat ook door computerenthousiasten graag gespeeld mag worden. 'Nee, het zijn hier natuurlijk geen spelletjes, daarom dat NO, natuurlijk.' legde hij uit. 'Het is het mij erom te doen dat de observaties als het ware de grondstof zijn van mijn programma. Het gedrag van de patiënten, hun reacties op gewone alledaagse, en op uitzonderlijke situaties. De beschrijvingen daarvan worden zo in het format ingevoerd. Om zoveel mogelijk misverstanden en onnauwkeurigheden te voorkomen zoeken de ingevoerde termen en sleutelwoorden zélf in een database naar vergelijkbare voorkomende gedragingen. Dan verschijnt er een lijst op het scherm en daaruit kan de rapporteur kiezen! Vóórgeformuleerde beschrijvingen voorkomen taalfouten en sparen tijd!' De database was zeer uitgebreid, want van der Stap was een perfectionist. Uit allerlei literatuur had hij gegevens verzameld. Statistieken hadden hem heel wat informatie verschaft. Allerlei ooit waargenomen afwijkingen, vormen van wangedrag en extreme reacties van gestoorden, waanzinnigen, verwarden en beschadigde mensen had hij samengebracht. Politiedossiers had hij doorgespit, misdadiger-profielen doorgelicht, geen enkel ooit ontspoord persoon kon haast aan zijn aandacht zijn ontsnapt. Alles wat maar even van de norm afweek zou onmiddellijk door dit gesofisticeerde programma worden herkend en als optie worden weergegeven. Men behoefde zo'n optie slechts aan te klikken. Al naar gelang de geselecteerde opties stelde het programma dan ter verificatie weer een nieuwe set vragen, die slechts met ja of nee beantwoord hoefden te worden. Een eventueel gebrek aan ervaring van het dienstdoend personeel hoefde dus geen enkel gevaar meer te zijn. Niets zou overzien worden, de diagnose rolde er als het ware uit. Ja, de jonge doctorandus had er veel aandacht aan besteed en de resultaten waren verbluffend.

Ook de zorgverzekeraars, die nooit eerder bereid waren snel uit te betalen, wanneer het vakje 'diagnose' of 'prognose' oningevuld was gebleven, hadden geen rede meer voor terughoudendheid. Waar vroeger nog wel eens twijfels waren, men een bepaald gedrag niet zo heel specifiek meende te mogen duiden, daar was nu wetenschappelijk verantwoorde hulp. In samenwerking met de farmaceuten, die ook slechts met exacte gegevens aan de slag konden, verheugden de instanties zich over de duidelijkheid van deze software. De aan bepaalde stoornissen gekoppelde medicatie werd indien wenselijk gelijk mee uitgeprint! Enthousiasme alom. Zo kunnen de oorspronkelijk commercieel bedoelde formats van grote invloed zijn op de efficiency van zorg en behandeling en op deze wijze onverwacht ook het ethisch streven ondersteunen de wereld beter, mooier en veiliger te maken!

De overheid was zeer tevreden, want de recidivecijfers van de kliniek toonden een duidelijk dalende lijn. Omdat het format de patiënten gemakkelijk indeelde tussen hoog, laag en geen risico, kon men zeer verantwoorde keuzes maken bij het verlofbeleid, dat voorafging aan een eventueel ontslag. Nee, zo werd zelfs de káns op onvoorziene incidenten tot nul gereduceerd en leverde men slechts genezen patiënten aan de maatschappij terug. Natuurlijk mocht dit wel wat kosten, want waar het veiligheid betreft, mag geld geen doorslaggevende rol spelen. De samenleving nam zo haar verantwoordelijkheid en wist dat er op deze manier in elk geval niet onnodig geld over de balk gegooid werd. NO-RISK was en bleef een succesverhaal en kon op den duur zelfs op therapeuten besparen!

Robby was het neefje van de doctorandus. Een echte whizzkid, gek op computers. Logerend bij oom Jacob mocht hij diens laptop wel gebruiken en stuitte op een demo van de gebruikersvriendelijke praktijkversie van NO-RISK. Klaar voor toepassing. Observatie-registratie-software binnen de forensische psychiatrie. Die moeilijke woorden schrikten Robby niet af, dus ging hij voor de grap de vragenlijst te lijf. 'Wie zou ik nou eens beschrijven?' dacht hij en toen viel hem Doerak te binnen, de hond van de buren, die hij wel eens uit mocht laten! 'Mooi voorbeeld! Leuk beest. Zo gek als een deur, zo'n jonge hond.' vond hij en ratelde zijn bevindingen op de toetsen in.

Gedrag: ongecontroleerd, onstuimig? Zeker. Wildplassen! Loopt zelfs permanent bloot rond. De poep door anderen laten opruimen! Te gek! Communicatie: Onverstaanbaar. Veel grommen en keihard blaffen, geen touw aan vast te knopen... Sociale contacten: Tegenover andere honden? Nou, kijk maar uit! Bijten nou niet direct, maar het tonen van de tanden sprak boekdelen! Tegenover katten... hou maar op. Niet te houden. Tafelmanieren: slurpen en schrokken, alles zo snel mogelijk naar binnen en geen enkele rekening houdend met de omgeving. Kwijlen wanneer er wat lekkers in de buurt was en wanneer er een loops teefje in de buurt was... piep... nou, nou! Volgende vraag. Vooruitzichten? Kans op verandering? Groei, aanpassing? Robby had er echt plezier in. De ene vraag na de ander vulde hij naar eer en geweten in. Interessant, vooral toen de diagnose eruit rolde. 'Zorgwekkend antisociaal gedrag. Aanwijzingen voor een verontrustend sterk verhoogd libido zijn het exhibitionistische gedrag en de impulsieve seksuele uitingen. Trekken van narcisme vindt men in het niet opvolgen van aanwijzingen en spelen met autoriteit. Aanwijzingen van mogelijk Asperger in het autistisch spectrum, bij gebleken gestoorde expressie van de eigen problematiek. Duidelijke ontkenning of verdringing van het onaangepast zelfbeeld. Duidelijk gewelddadige trekken. Permanente passieve agressie, die zich ook regelmatig dwingend en dreigend manifesteert. Gezien de sterke wisselingen sluiten we ook bipolaire trekken NAO niet uit. De prognose was niet erg positief. Doerak was rijp voor de inrichting en behoefde intensieve en langdurige therapie. Verder onderzoek naar cognitieve vervormingen en eventuele verslavingsproblematiek werd aanbevolen. Robby snapte het meeste niet, maar wat hij ervan begreep was voldoende om het rapportje uit te printen en triomfantelijk zijn knappe psycho-oom te overhandigen. Jacob van der Stap zette een stap achteruit, toen hij het las. 'Wie is Doerak? Een vriendje? Ga jij daar mee om?' vroeg hij zijn neefje verontrust. Robby stelde zijn oom gerust en ze moesten er kostelijk om lachen. Jacob overigens een beetje als een boer met kiespijn...

Een stroomstoring in de kliniek legde op een zekere gezegende dag de hele automatisering plat. Een zware blikseminslag sloeg door en vernietigde heel wat digitale opslag! Harde schijven onleesbaar, geen back-ups, alle kostbare informatie weg. Belangrijke diagnoses zoek... Dan maar weer het gewone objectieve visuele observeren. Gewone gesprekken zonder dat de antwoorden in een format moesten passen, enorm arbeidsintensief, maar wel persoonlijk en... verrassend. Vanaf dat moment ging het een stuk beter met heel wat patiënten!