Roma Tarihin'de Kartaca Harpleri

Roma Tarihin'de Kartaca Harpleri (Pön Savaşları)

Bu yazımızda Roma İmparatorluğu ve Kartaca İmparatorluğu arasında meydana gelmiş olan Pön Savaşları üzerine duracağız, Toplamda Roma ve Kartaca arasında toplam üç büyük savaş olmuştur bu savaşların her biri yıllar sürdüğünden ve belli aralıklar ile yapılmış olmalarından ve ayıca tek bir yazıda üç büyük harbin hepsinin anlatılması uzun olacağından, Roma ve Kartaca savaşlarını üç büyük yazı şeklinde ayrı ayrı işleyeceğiz.

M.Ö 264 yıllın'da Roma İmparatorluğunu İtalya'nın neredeyse tamamını zapt etmiş bir toprak genişliği içerinde görmekteyiz. Roma ne kadar kara topraklarını genişletmiş ve güçlü bir kara ordusuna sahip olsa da güçlü bir filodan ve deniz aşırı topraklardan yoksundu. Roma'nın güneyinde Sicilyayı'nın büyük bir kısmını Kartaca İmparatorluğu kontrol ediyordu, Sicilya'da Syrakus adında küçük bir krallık bulunmaktaydı. Bu krallık M.Ö 264 yıllında 2.Hieron tarafından yönetiliyordu. Syrakus Krallığı Birinci Pön savaşının başlamasında önemli bir rol oynamıştır. M.Ö 264 yıllında Kartaca İmparatorluğu Kuzey Batı Afrika'nın hakimi konumundaydı, günümüzde Tunus ülkesinin olduğu topraklarda yaşamış olan Kartacalı'lar Afrika'nın Batısında doğuda Leptis Magnadan Batı'da Cebelitarık boğazına kadar olan topraklara, Güney Doğu İspanya kıyılarına kadar uzanan ki İspanyada Cartaca Nova ve Gades gibi önemli şehirlere sahiplerdi, İspanya da sahip oldukları topraklar maden açısından büyük bir zenginliğe sahipti. Kartaca'nın deniz aşırı toprakları çok genişti; Sicilya, Sardinya, Korsika ve Balear adaları gibi büyük önemli adaların yanı sıra Batı Akdeniz'deki diğer bir çok adaya sahipti. Güçlü bir donanmaya sahip olan Kartacalılar Batı Akdeniz'deki tüm deniz ticaret ağını ellerinde tutuyorlardı. Britanya ve Batı Afrika'dan gelen ya da o bölgelere giden gemiler Kartaca İmparatorluğunun kontrolündeki Cebelitarık Boğazını kullanmak zorundaydılar. Kartaca denizlerdeki gücü sayesinde büyük bir zenginliğe sahipti. Kartaca Cumhuriyeti ve Komşusu Roma Cumhuriyeti Birinci Pön savaşının başlangıç noktası olan Messena Krizine kadar birbirlerine dostça bir siyasi yaklaşımda bulunmuşlardır. Kartaca ve Roma arasında olan Pön savaşlarının en büyük sebebi ise hiç şüphesiz iki imparatorluğunda en büyük, en güçlü arzusunda olmak istemeleridir. Batı Akdeniz coğrafyasında gücünü artırmak isteyen bu iki büyük imparatorluk arasındaki ilk savaşın başlangıç noktası hiç şüphesiz İtalya ana karası ve Sicilya arasında ticari, askeri ve coğrafi açıdan çok büyük bir jeopolitik öneme sahip olan Messena Boğazının Romalılar tarafından isteniyor olmasıydı, bu boğaz Roma için Sicilya Adasına açılan bir kapıydı. Roma ve Kartaca arasındaki savaşın ilk başlangıç noktası sebebi yani Birinci Pön savaşı'nın sebebi, Romanın Sicilya hakimiyeti isteği ve Kartaca'nın bölgedeki gücünü korumak isteme arzusu olduğunu söylesek de, asıl Birinci Pön Savaşının başlamasına sebep olan olay Mamertinler meselesidir. Syrakus kralı Agatbokles Kartacaya karşı kullanmak üzere İtalyanın Campania bölgesinden getirmiş olduğu Mamertin'ler (Mars Çocukları) adını alan ücretli askerleri, ihtiyacı kalmayınca Messena şehri civarına yerleştirmiştir, bu paralı askerler Agatbokles ölünce, şehri zapt ederek şehirdeki tüm erkekleri öldürmüşlerdir ve Messena'da Mamertin'ler devletini kurmuşlardır. Bu yüzden Kral Agatbokles'den sonra Syrakus tahrına çıkan 2.Hieron Mamertin devletine karşı harpler yapmaktaydı. M.Ö 265 yıllında 2.Hieron Mamertin'leri Longanus Nehri civarında yenilgiye uğratmıştır. Bu akınlara dayanabilmek için Mamertinler dışarıdan yardım almaya karar verirler ve Kartacadan gelen bir işgal ordusu Mamertin'lere yardım için şehre yerleşmiştir, fakat sonra Roma'dan yardım istemeye karar veren Mamertin'ler Roma'dan yardım istemek için Roma'ya bir heyet göndermişlerdir. Roma Senatus'u deniz aşırı bir siyasete karışmaktan ilk başta çekinmiş olsa da Kartaca'nın boğaz bölgesine yerleşmesinden korkan Roma halk meclisi, Mamertin'lere yardım edilmesi kararını almıştır. M.Ö 264 yıllında o yıllın konsülü Appius Cladius Caudex, iki lejyonla Sicilya'ya geçti ve Messena Muharebesi ile Birinci Pön savaşı başlamış oldu.

Messena muharebesi:

Roma ve Kataca Sicilya'nın büyük önemini farkında olduklarından Sicilya'ya büyük ordular sevk etmişlerdir. İlk baş da Syraku Kralı 2. Hiero'ya karşı direnmek için Kartacalılar'dan yardım isteyen Mamertin'ler Kartaca boyunduruğu altına girmekten korkarak Roma'ya müttefik olmak istedikleri belirten ve yardım isteklerini ileten bir heyet yollamışlardır. Bunun üzerine Roma'nın Mamertin'ler ile müttefik olacağı büyük bir ihtimaldi. Fakat Sicilya'ya gönderilen Kartaca ordusu Roma ile sıcak bir çatışma ihtimalini farkında olsa bile Romalılar ile savaşma yönünde daha bir emir almamışlardı. Mamertin'lerin müttefiklik çağrılarına cevap vermişlerdi ve hesapta Mamertin'leri Syrakus'lar dan korumak için bölgeye gidiyorlardı. Roma'nın Mamertin'ler ile müttefik olması ve Mamertin'lerin yardıma çağırdıkları Kartacalı'ların yardımından vazgeçip farklı bir stratejiye yönelmelerinden kaynaklı. Kartaca'da Syrakus Krallığı ile orduları Batı Sicilya'ya çıktıklarında bir müttefikliğe başlıyor. Sicilya adasına batı bölgesinden karaya çıkıp Messena'ya doğru yürüyen Kartacalı komutan Hanno'nun emrindeki Kartaca ordusu Syrakus Kralı 2. Hiero ile birlikte Messena şehrini 264 yıllında kuşatırlar. Şehirdeki Roma yardımını bekleyen Mamertin'ler için yardım ise Romalı konsül Appuius Claudius ve emrindeki 2 Roma lejyonu ile yadım çok geçmeden şehre ulaşır. Claudius'un emrinde bir savaş filosu olmamasına rağmen askerlerini Messena şehrine sokmayı başarır, bu esnada Kartaca ordusundan bir saldırı gelmemesi ise Kartacalı'ların Roma ile sıcak bir çatışmayı o esnada göze alacak bir durumda olmadıkları ya da bu esnada Kartaca Romalılara karşı saldırıp saldırmayacakları konusunda bir karara varmadıklarını anlaya biliriz. Şehrin civarında kamp kurmuş şehri abluka altında tutan Kartaca ve Syrakus ordusu şehre saldırıda bulunmadan beklerken, Roma'nın da olaya dahil olmasının da etkisi ile iki taraf arasında görüşmeler başlamıştır. Claudius 2. Hiero'yu geri çekilmesi için ikna etmeye çalışıyordu. Görüşmelerin sürdüğü sırada 2. Hiero'nun geri çekilmeyeceğini anlayan Claudius sürpriz bir saldırı kararı alarak şehirden birliklerini hızla çıkartıp. Kartacalılar ve Syrakuları hazırlıksız yakalayarak önce Syrakus ordusunun üzerine giderek Syrakular'ın ağır kayıplar vermesine sebep oluyor. Kazanamayacağını anlayan 2.Hiero kalan birlikleri ile geri çekilme kararı alıyor. Sonrasında hızlı bir şekilde Kartaca ordusuna yönelen Roma lejyonları Kartacalı'lara saldırdığında düşmanını kesin bir yenilgiye uğratmış olmasa da ağır kayıplar vermelerine sebep olan bir saldırı gerçekleştirmişlerdir. 2.Hieron olmadan Messenayı alamayacağını düşünen Hanno geri çekilme kararı alır. Kartacalı'lar ve Syrakus'lar bu savaşta yaklaşık 6.000 adamlarını kaybetmişlerdir ki toplam güçleri 12.000 civarında olduğundan güçlerinin önemli bir kısmını kaybettiklerini söyleye biliriz. Roma'nın toplamda 9.000 kadar bir gücü olup sayı olarak düşmanlarından az olsalar da sürpriz bir saldırı kararı alan Appius Claudius komutasındaki Roma ordusu zafer kazanmıştır. Roma'nın kayıpları ise 2.000 kadar bile değildi. Savaş dan sonra Claudius kesin bir zafer elde etmemiş olsa da kazanmanın verdiği cesaret ile Sirakuza şehrinin yakınlarında sayılabilecek Echetla bölgesindeki Kartaca kalesini ele geçirmeye çalışsa da filosunun olmaması ve ordusunun sayısının az olmasından dolayı ileri giderek Syrakus'ların başkenti Siraküza'yı ele geçirmeye çalışmaz. Claudius konsül döneminin sonunda Sicilya'dan ayrılırken Roma'nın yeni müttefiki Mamertinleri Kartaca boyunduruğu altına girmekten kurtarılmıştı. Roma Messena şehrinde güçlü bir Roma garnizonunu yeni bir saldırı olması ihtimaline karşı şehirde bırakmıştır. Messena Savaşı Kartaca ve Roma'nın kuşaklar sürecek savaşlarının bir başlangıcıdır.