BİR HALKI SAVUNMAK

Kürt,Kürdistan kavramları ve tarihi için bir taslak

Kürdistan'ı bir ülke, Kürtleri ve diğer azınlık grupları da toplum olarak tanımlamak güçlükler arz etmektir. Ortadoğu coğrafyasında ülke kavramları değişik tamamlamalar içermektedir. Ortaçağ'dan başlatırsak, dinsel temelde ülke tanımları daha ağırlıklıdır: Diyar-i İslam, Diyar-ı Küffar. Kavim ve etnisiteye dayalı ayırımlar olmakla birlikte, net sınırlarla ayrışma yoktur. Hangi kavmin ve etnik grubun sınırları neresidir diye sorulduğunda, verilecek cevaplar kesin değildir. Genel anlamda kavim ve aşiret topluluklarının oturma alanları belirtilir. Belli bir siyasi oluşuma denk düşmezler. Siyasi oluşumlar daha çok kent temellidir. Coğrafyası da kentin etkinlik alanıdır. Aşiret yayılım alanlarının sınırları yaz kış değişebilmektedir. Güçlü hanedanların mülk sınırları ise siyasi bir anlam vermekten uzaktır. Fakat genelde Arap, Türk, Kürt, Fars ve daha alt düzeydeki kavimlerin sınırları ana hatlarıyla konuştukları dil ve kültürleri tarafından belirlenmektedir.

Kürdistan teriminin temelinde "kür" kelimesi yatmakta olup Sümer kökenlidir. Sümerce'de Kur,dağ demektir. Ti eki aidiyeti ifade eder. Böylelikle Kurti kelimesi dağlılar, dağlı halk anlamına gelmektedir. M.Ö. 3000'lere kadar geriye götürülebilir. Başka adlandırmaların yapıldığını da görmekteyiz. M.Ö. 1000 yıllarda halen güçlü bir varlığı olan batı komşuları Luwiler, Kürdistan bölgesi için " köylüler memleketi" anlamında Gondwana kelimesini kullanmaktaydı. Gond, halen Kürtçe'de köy anlamında kullanılmaktadır. Asurluların hakimiyet dönemlerinde Nairi, nehir halkı anlamında Nairiler kelimesi kullanılmaktaydı. Hatta Dicle-Zap arası Nairi federasyonu'nun kurulduğunu bilmekteyiz. Daha geniş bölümüne Madain, Med, Maden ülkesi, ihtimali yüksek bir adlandırmasının yapıldığını görmekteyiz. Asur dönemi olan M.Ö. 1300-600 arasında bu adların yaygın kullanıldığı bilinmektedir. Urartu kelimesinin de benzer bir çözümlemeyle Sümer kaynaklı olduğu söylenebilir. Ur, yüksek tepe anlamındadır. Urartu, yüksek topraklar, yüksek arazideki memleket anlamını içerebilir. Sümerler aşağı Mezopotamya'da yaşadıkları için, üstündeki yüksek platolu Kürdistan'a hep yükselti ifade eden adlar takmışlardır. Hurri kelimesi de büyük ihtimalle aynı kaynaktan gelmektedir. Yüksek memleketli halk anlamına gelmektedir. Yani yine dağ halkı demektir. Komagenes ,Helen kökenli bor adlandırmadır. Bugünkü Adıyaman merkezli Komagene Krallığı yaklaşık M.Ö. 250-M.S.100 yıllarında yaşamıştır. Kom halen zom anlamında yarı göçebe topluluklara ve yerleşim yerlerine verilen addır. "Gene" ise soy ,kabile,aşiret anlamına gelmektedir. Komagene, yarı-göçebe aşiretler diyarı anlamına gelmektedir.

Ortaçağ'da Arap sultanlarının hakimiyet dönemlerinde Beled-Ekrat, Kürtler bölgesi olarak kullanılmaktadır. Farsça konuşan Selçuklu sultanları ise bugünkü anlamda Kürtlerin diyarı, Kürdistan kelimesini resmiyette ilk kullanan devlet sahipleri olmaktadır. Daha sonraları Osmanlı sultanları , özellikle Yavuz Selim'le birlikte Kürdistan hükimetleri , eyaletleri biçiminde bolca Kürdistan geçen deyimleri kullanmışlardır. 1848 ve1867 Arazi Kanunnamesinde Kürdistan eyaletleri resmen kurulmuştur. Meşrutiyet dönemlerinde Kürdistan mebuslukları tesis edilmiştir. 1920 'lerde Mustafa Kemal yaygın biçimde Kürt ve Kürdistan içeren talimatlar, görüşler beyan etmiştir. Resmi inkarcılık daha çok isyanların bastırılmasından sonra yaygınlaştırılan asimilasyon politikalarıyla geliştirilmiştir. Kürt ve Kürtlerin memleketi ankamında Kürdistan, belki de tarihin en eski halk ve ülkesinin adı olarak anılma ayrılacağına sahiptir. Fakat günümüze doğru siyasi olmaktan çok jeokültürel anlamında kullanılmak. Irak Kürdistan'ında federe devlet kararıyla birlikte, artık siyasi anlamda da karşımıza Kürdistan kelimesi çokça çıkacak demektir. Daha da önemlisi PKK'nin yol açtığı siyasi geliştirmelerle Kürdistan kelime olmaktan öteye, bir toplumsal-siyasal kavram olarak uluslararası ve bölgesel alanda yaygınca tanınma durumuna delmiştir.