"EŞİKALTI"NI ANLAMAK...
YÖNTEM:
Yer: Amerika Birleşik Devletleri, New Jersey.
Yıl: 1957
Fort Lee şehrindeki bir sinemada, James Vicary adlı bir reklamcı
45.699 sinema seyircisi üzerinde altı hafta süren bir deney yapar...
Sinemada film seyrederken saniyede 24 kare geçer, hareket
insanları görürüz.
Bu hızın altına düşüldüğünde kareleri görmeye başlarız. Sinema
projeksiyon cihazı saniyede 48 kareye kadar geçirebilir. "The
Picnic" adlı filmde Kim Novak'ın yüzüne , Vicary saniyenin 30'da
birinde "Mısır ye!"
, "Coca Cola iç!" sloganlarını yansıtır. Mısır
satışları %58, kola satışları %18 artar!
Bilinç sloganları farketmezken, bilinçaltı görür.
Bilinçaltı propagandasıyla ilgili CIA'in yürüttüğü "MKULTRA" adlı
deneme projesinin sonuçlarını hiçbir yerde bulamazsınız.
Konuyla ilgili ilk bilimsel çalışma Vance Packard'ın "Gizli İkna
Ediciler" adlı kitabıdır. Kitap bilinçaltının ne kadar
kullanılabildiği, satın alma kararlarımızın nasıl manipüle edildiği
üzerine kült bir çalışma1970'li yıllarda Dr.Wilson Bryan Key'in 'Eşikaltının Kötüye
Kullanımı' adlı kitabı yayımlanır. Kitap, medyanın
davranışlarımızı değiştirmek üzerine kullandığı yöntemler
üzerinedir. Konu üzerine yazılmış 500'ün üzerinde bilimsel
makale var.
Kelime, görüntü ve sesler vasıtasıyla bilinç algımızın sınırının
altına yapılan etkileme çalışmasına "Sublimen" adı veriliyor.
"Sub" Latince "altında"
, "Limen" de "eşik" anlamına geliyor. (Konu
boyunca bu terimi "Eşikaltı" olarak kullanacağız.)
Peki, net duymadığımız seslerle ve görmediğimiz görüntülerle
etkileme nasıl yapılır?
Algı dışarıdan gelen girdilerin kabulüdür. Psikologlar iki açıklama
getiriyorlar:
1) Kişi, farkında olmadan girdiye yanıt verir.
2) Kişi etkilendiğinin farkındadır; ama ne olduğunu bilmez.
Eşikaltı çalışmalarında önemli olan, bireyin bakış açısını ve karar
verme mekanizmasını etkilemektir. Bu, beş temel şekilde yapılır.
Görsel Mesajlar
1. "Tachistoscopic" Görüntüler: Film karelerine ve TV'ye gelen,
gözün yakalayamadığı ani flash görüntüler.
2. Görsel Gizlenmişler: Görüntülerin arasına saklanmış semboller.
Ses Mesajları
3. Fona Gizlenmiş: Normal konuşmaların veya müziğin alt fonuna
gizlenmiş konuşmalar4. Duyumaltı: Beynin ses eşiğinin altında mesajlar.
5. Hızlandırılmış: Çok hızlandırılmış ve beynin ilk anda bilinçli
olarak çözemeyeceği mesajlar.
Eşikaltı yoğunlukla giyim,sigara, içki, parfüm, otomobil ve kimi
lüks tüketim ürünlerinin bulunduğu sektörlerde yaygın olarak
kullanılıyor. Seyrettiğiniz filmin, baktığınız reklamın içine
gömülmüş oluyor. Görüntü hiçbir zaman net değil, üzerinde
mutlaka oynanmış ve sembolize edilmiş oluyor.
Bu görüntüler rastlantısal olabilir mi?..
