Luận ngữ - Khổng Tử

Luận ngữ - Khổng Tử

(Ths.Phùng Hoài Ngọc biên dịch, chú giải & bàn luận)

(copied from http://giangnamlangtu.wordpress.com) 

Thiên 1

学而 Học nhi

1.1

子曰: 学而时习之,不亦悅乎？

有朋自远方来,不亦乐乎?

人不知 而不愠,不亦君子乎 ?

Tử viết: Học nhi thời tập chi, bất diệc duyệt hồ ?

Hữu bằng tự viễn phương lai, bất diệc lạc hồ ?

Nhân bất tri nhi bất uấn, bất diệc quân tử hồ ?

Khổng tử nói: Học thì phải luyện tập, chẳng vui lắm sao ?

Có bạn hữu nơi xa đến thăm, chẳng mừng lắm sao?

Người chẳng hiểu ta mà ta không buồn giận họ, thế chẳng phải người quân tử ư ?

(Lời bàn: Bài học đầu tiên, Khổng tử nói về niềm vui "học và hành", niềm vui đón "bạn phương xa" và...nhắc đừng buồn khi có người hiểu lầm ta)

1.2

有子曰:"其为人也孝悌, 而好犯上者,鲜矣; 不好犯上,而好作乱者,未之有也。君子务本,本立而道生。孝悌也者, 其为仁之本与？"

Hữu tử viết: Kỳ vi nhân dã hiếu đễ, nhi hiếu phạm thượng giả, tiển hĩ; bất hiếu phạm thượng, nhi hiếu tác loạn giả, vị chi hữu dã. Quân tử vụ bản, bản lập nhi đạo sinh. Hiếu đễ dã giả, kỳ vi nhân chi bản dữ !

Hữu tử nói: Người biết hiếu thuận với cha mẹ, kính trọng người lớn tuổi hơn mà lại thích cãi cọ xung đột mạo phạm cấp trên là hiếm có; Người không thích mạo phạm cấp trên mà lại thích làm loạn là không có. Quân tử chuyên tâm lo cái gốc tu thân thì đạo lập thân tự nhiên phát sinh. Hiếu và đễ là cái gốc của đạo Nhân.

(Chú thích: Hữu tử tức Hữu Nhược, tự Tử Hữu người nước Lỗ, là học trò Khổng tử. Hiếu: hiếu thảo với cha mẹ, đễ : tôn trọng anh, chị, các bề trên)

1.3

子曰：巧言,令色，鲜矣仁。

Tử viết: Xảo ngôn, lệnh sắc, tiển hĩ nhân.

Khổng tử nói: Người ưa dùng lời nói khéo hay, làm vẻ mặt hiền lành, như vậy chưa hẳn là người có lòng nhân.

(Chú thích: Chữ "lệnh sắc" nghĩa là "làm ra vẻ mặt theo ý muốn", "giả bộ", thay vì vẻ mặt thể hiện tự nhiên tâm trạng bên trong. Theo mạch câu văn, tạm dịch là "làm vẻ mặt hiền lành").

1.4

曾子曰: 吾日三省吾身。为人谋而不忠乎？与朋友交而不信乎？传,不习乎?

Tăng tử viết: Ngô nhật tam tỉnh ngô thân. Vị nhân mưu nhi bất trung hồ? Dữ bằng hữu giao nhi bất tín hồ ? Truyền, bất tập hồ ?