Câu 4. Trình bày nguồn gốc của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và nghi thức thờ cúng tổ tiên.
A, nguồn gốc của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.
- Thờ cúng tổ tiên la 1 hiện tượng mang tính lịch sử, xã hội, tồn tại và phổ phiến ở nhiều nước trên thế giới trong đó có VN.
- Tổ tiên là khái niệm dùng để chỉ những người có cùng huyết thống nhưng đã mất như: ông bà, cụ kỵ, cha mẹ…những người có công sinh dưỡng, ảnh hưởng đến cuộc sống vậ chất và tinh thần của thế hệ những người đang sống.
- Tổ tiên trong xã hội nguyên thủy có nguồn gốc là tổ tiên Tô-Ten giáo của thị tộc, bộ lạc. Tổ tiên Tô-ten giáo trong thời kỳ thị tộc mẫu hệ là những vật trong tự nhiên và khi được thành thánh, thiêng liêng hóa thì đc coi là Tô-Ten của thị tộc, bộ lạc. Thời kỳ thị tộc phụ hệ, tổ tiên là những người đứng đầu thị tộc, bộ lạc như: tù trưởng, thủ lĩnh quân sự…đầy quyền uy.
- Tổ tiên trong xã hội có giai cấp thường là những người giữa địa vị chủ gia đình, gia tộc đã mất, có quyền thừa kế và di trúc tài sản được pháp luật và xã hội thừa nhận.
- Ngoài ra, trong quá trình phát triển của lịch sử, khía niệm tổ tiên cũng có sự biến đổi và phát triển. tổ tiên còn là những anh hùng, danh nhân mà khi còn sống được tôn sung, kính nể, khi mất được tưởng nhớ, thờ phụng trong các không gian văn hóa. Ở VN, họ là những vị tổ sư, tổ nghề, thành hoàng làng, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa.
- Thờ cúng tổ tiên là một hoạt đông có ý thức của con người. là tình cảm, biết ơn, tưởng nhớ, hướng về cội nguồn, quá khứ đòng thời cũng là sự thể hiện niềm tự hào, sự chở che, bảo hộ, trợ giáp của tổ tiên. Cơ sở hình thành ý thức về tổ tiên là niềm tin rằng hồn tổ tiên còn sống, có thể che chở, phù hộ độ trì cho con cháu.
- Thờ và cúng là 2 yếu tố có tác động qua lại và tạo nên chỉnh thể riêng biệt- đó là sự thờ phụng tổ tiên. Sự “thờ”, “tôn thờ” là nọi dung, còn hoạt đọng “cúng” là hình thức biểu đạt nội dung thờ cúng.
- Trong xã hội nguyên thủy, ý thức về tổ tiên là 1 yếu tố của ý thức xã hội nguyên thủy, phản ánh sự bất lực của con người trước sức mạnh tự nhiên. Về sau, cùng với lực lượng tự nhiên là lực lượng xã hội như áp bức, bóc lột gia cấp…luôn thống trị lên cuộc sống hàng ngày của con người. bế tắc trong cuộc sống hiện thực con người tím sự giải thoát trong đời sống tinh thần.
- Như vậy, có thể xem nguồn gốc xã hội sâu xa mang tính khách quan của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là tính hạn chế của lực lượng sản xuất và kèm theo đó là sự tù túng trong quan hệ kép giữa con gười với tự nhiên và giữa con người với con người trong xã hội. òn nguồn gốc mang tính trực tiếp, mahng tính xã hội của nó là sự phân hóa xã hội ,à hệ quả của nó là việc đề cao vai trò của người đứng đầu trong gia đình- thị tộc.
- Tư tưởng tôn thờ tự nhiên được xây dựng trên cơ sở nhân thức là những quan niệm, nhận thức ấu trĩ, thơ ngây về linh hồn người chết, về tổ tiên Tô-Ten giáo, về các thần che chở cho gia đình, thị tộc. Thêm vào đó tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên được hình thành trên cơ sở tâm lý, tình cảm mang tính tôn giáo của cá nhân, cộng đồng người trong xã hội.
