千字文 ( Thiên Tự Văn ) - 周興嗣 ( Chu Hưng Tự )

Giới Thiệu

Thiên Địa Huyền Hoàng

   Mở đầu Thiên Tự Văn nói về thời khởi nguyên của trời đất. Khi ấy vũ trụ còn hoang vu, mờ mịt. Mặt trời và mặt trăng thay nhau canh giữ ngày đêm. Khí trời quanh năm hết nóng rồi tới lạnh, mưa gió tuần hoàn, dần dần vạn vật và cây trái được hình thành. 

    Tiếp đến là sự xuất hiện của con người thời thượng cổ, tên các nhân vật truyền thuyết có công tạo lửa, sáng tạo áo quần và chữ viết được nêu lên để ca tụng. Mọi thứ đầy đủ rồi thì chế độ vua tôi ở thời kỳ đầu cũng hình thành, cảnh vật thanh bình cũng hiện ra trước mắt.

.

Tứ Đại Ngũ Thường

     Phần thứ hai nói về những vấn đề liên quan trực tiếp đến mỗi con người, từ thân thể tóc tai đến cách ứng xử, lẽ sống ở đời. 

    Trước tiên là khuyên ta hãy giữ gìn thể chất. Con trai hay con gái đều phải biết noi theo những tấm gương tiêu biểu. Các trang đức hạnh thời xưa được nêu lên như nhắc nhở.

    Tiếp đến là cách biểu hiện trên nét mặt, cách ăn nói đi đứng, việc học hành rồi đến khi ra làm quan, cách ứng xử trong công việc, sự đối dãi với những người thân, sự cung kính với người bề trên. Đoạn cuối phần này nói về việc giao kết với bạn bè, xã hội.

.

Đô Ấp Hoa Hạ

  Phần thứ ba này nói về đền đài, cung điện, các địa danh và văn vật gắn liền với nền văn minh Trung Hoa. Qua đó nêu lên tên tuổi của những danh thần, tướng lĩnh đã giúp các bậc đế vương gây dựng cơ đồ. Những con người kiệt xuất, đa tài lừng danh trong thiên hạ cũng được nhắc đến.

    Tiếp theo là đề cập đến các cuộc chiến khốc liệt thời Chiến Quốc với các điển tích chịu ảnh hưởng của học thuyết phái Tung Hoàng cùng với những người trước tác ra nó.

    Sau cùng là các vùng địa lý có địa hình rất đặc biệt ở đất nước Trung Hoa.

.

Trị Bản Ư Nông

   Phần này nói về các thuyết trị quốc thời xưa; nói đến các đức tính thanh khiết, cương nghi.

     Những điều trở ngại có thể gặp phải khi làm quan, nếu gặp cảnh ấy thì nên qui ẩn. Nhân đó kẻ ẩn sĩ đọc lại thuyết lý thánh hiền, ngắm cảnh hoa sen trắng xoá trên bờ kinh. Nhờ vậy mà mọi âu lo sầu muộn sẽ tan biến, cuộc sống trở nên ung dung tự tại.

.

Đam Độc Ngoạn Thi

    Phần này nói về các thú vui thanh tao trong cuộc sống và các lề lối, phong tục. Mỗi câu như là một lời răn dạy từ việc chuẩn bị bữa ăn thường ngày đến việc thiết đãi yến tiệc; việc ăn uống, nói năng, ngủ nghỉ, cúng lại cho đến việc soạn công văn gửi đi và hồi đáp ... đủ mọi mặt trong đời sống thường ngày.

.

Bố Xạ Liêu Hoàn

    Phần cuối cùng của Thiên Tự Văn không quên nhắc đến trai tài gái sắc, nhưng tiếc rằng tuổi trẻ kia lại trôi qua mau .

    Chốt lại áng văn một nghìn chữ tác giả nhắc nhỡ việc tu thân tích phúc, sống có khuôn phép, luôn trao dồi kiến văn kẻo bị người đời chế nhạo.