Συμβουλές συγγραφής

Η υπερβολή στη λογοτεχνία και πώς να την αποφύγετε

Ο τίτλος του σημερινού μας άρθρου μιλάει από μόνος του. Αν έχετε διαβάσει τα προηγούμενα άρθρα που έχω γράψει –αν δεν το έχετε κάνει, σας το λέω εγώ η ίδια–, θα έχετε καταλάβει ότι μισώ την υπερβολή. Κι όταν λέμε «μισώ», εννοούμε με πάθος –με «υπερβολικό» πάθος θα έλεγε κάποιος (φατσάκι που βγάζει γλώσσα).

Η αλήθεια είναι ότι έχω φτάσει σε σημείο να απορρίψω ολόκληρες ταινίες ή βιβλία απλά και μόνο γιατί αυτά που βλέπω ή διαβάζω, ακόμα και η γάτα μου καταλαβαίνει ότι δεν πρόκειται να συμβούν στην πραγματικότητα. Πολλές φορές με έχετε δει να μιλάω για αληθοφάνεια στη λογοτεχνία και γενικά σε κάθε είδος τέχνης. Και στο σημερινό θέμα λοιπόν θα χρησιμοποιήσω μερικά αντίστοιχα επιχειρήματα.

Ας ξεκινήσουμε με μερικά είδη «υπερβολής»:

Τέλειοι χαρακτήρες.

Οι χαρακτήρες μιας ιστορίας είναι το πρώτο και σημαντικότερο πράγμα που πρέπει να προσέξουμε, καθώς είναι αυτοί που στηρίζουν την πλοκή μας από την πρώτη σελίδα μέχρι την τελευταία. Είναι πάρα πολύ δελεαστικό να δημιουργείς τέλειους χαρακτήρες, μιας και –κακά τα ψέματα– λίγο πολύ όλοι οι συγγραφείς ζούμε λιγάκι μέσα στις ιστορίες μας και μας βγαίνει αυθόρμητα να γράψουμε όλα όσα θα θέλαμε να ήμασταν εμείς οι ίδιοι. Αλλά μαντέψτε. Τέλειος άνθρωπος δεν υπάρχει!

Όλοι πρέπει να έχουν κάποια ελαττώματα, τόσο στο κομμάτι της εμφάνισης, όσο και στην ιδιοσυγκρασία τους. Δε γίνεται όλοι μας οι ήρωες να είναι αψεγάδιαστοι εμφανισιακά, να έχουν άπειρες επιτυχίες στο αντίθετο φύλο, χωρίς καν να χρειάζεται να κουνήσουν το μικρό τους δαχτυλάκι. Όπως δε γίνεται να είναι αρεστοί σε όλους και από άποψη χαρακτήρα.

Δεν υπάρχουν απόλυτα σωστοί άνθρωποι, απόλυτα κακοί, απόλυτα καλοί. Έτσι και στην ιστορία μας, θα πρέπει να δικαιολογούμε τις πράξεις των ηρώων μας και αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε κάποιον απόλυτα καλό χαρακτήρα για παράδειγμα, να είναι μόνο ένας και να ξεχωρίζει. Κινούμαστε σύμφωνα με την πραγματικότητα, είτε σε ιστορίες φαντασίας είτε σε μη. Πάντα υπάρχει λίγο καλό μέσα στο κακό και αντίστροφα. Ας το κρατήσουμε αυτό στο μυαλό μας λοιπόν, για να αποφύγουμε τυχόν υπερβολές στο συγκεκριμένο θέμα.

Υπερβολικές συμπτώσεις.

Η σύμπτωση είναι ένα τέχνασμα του συγγραφέα, με τη χρήση του οποίου μπορεί να αφήσει κάποια γεγονότα να συμβούν στην ιστορία του, χωρίς να τα περιμένει ο αναγνώστης και χωρίς να χρειαστεί να βάλει λυτούς και δεμένους, για να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Μια μεγάλη σύμπτωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν plot-twist, για να ξαφνιάσει τον αναγνώστη με κάποιο γεγονός. Ωστόσο αυτό είναι κάτι που πρέπει να αποφευχθεί, γιατί, αν γίνεται σε υπερβολικό βαθμό, παύει να έχει την ίδια αξία. Αν τα γεγονότα δεν εξηγούνται λογικά και γραμμικά, κάποια στιγμή ο αναγνώστης θα βαρεθεί να «εκπλήσσεται» κάθε λίγο και λιγάκι και θα ακυρώσει την υπόθεση. Οπότε το συγκεκριμένο τέχνασμα το χρησιμοποιούμε με φειδώ. Και όταν το χρησιμοποιούμε, φροντίζουμε και πάλι να μην ξεπερνάει τα όρια μιας σύμπτωσης που θα μπορούσε να συμβεί και στην πραγματικότητα. Αν πχ βάλεις τους ήρωές σου να χτυπήσουν μια πόρτα σε μια ξένη χώρα και στο τέλος να αποκαλυφθεί ότι αυτός που γνώρισαν σε αυτό το σπίτι είναι ο χαμένος αδερφός του ενός, δε θα σε πιστέψει κανείς.