5.Sınıf Fen Bilimleri Konu Özet Kitabı

Ünite-4 / Işık ve Ses

   IŞIK

Işık ve Işık Kaynakları

Çevremizdeki varlıkları görebilmek için ışığa ihtiyaç duyarız. Gündüz etrafımızı görmemizi sağlayan ışık Güneş'ten gelir. Güneş, doğal bir ışık kaynağıdır. Geceleri ise yapay ışık kaynakları kullanarak çevremizi aydınlatırız.

Işık üreten maddelereışık kaynağı denir. Kendiliğinden ışık yayan kaynaklar doğal ışık kaynağı, insan yapımı kaynaklar ise yapay ışık kaynağı olarak adlandır

Teknoloji geliştikçe çok çeşitli ve gelişmiş aydınlatma araçları bulunmaktadır. Maçlarda kullanılan spot lambalarI ve halojen lambalar bunlardan bazılarıdır.

Işık Nasıl Yayılır ?

Işık doğrular boyunca yayılır. Yani doğrusal bir yol izler. Serhan'ın yaptığı deneyde ışığın başlangıcı fenerdir. Diğer ucu ise bir engelle karşılaşmadığı sürece yoluna devam eder. Serhan'ın çizdiği, gerçekte olmayan ışığın izlediği yolu gösteren bu çizgiyeışık ışını denir.

Araba farından çıkan ışık ışınlarının, Güneşışınlarının doğrular boyunca ilerlediğini her gün gözlemleriz.

Bir engelle karşılaşmadığı sürece ışık ışınları her yöne yayılır.

Işığın Maddelerden Geçişi

Işık yayılırken içinden geçemediği cisimlerle karşılaşırsa yoluna devam edemez. Bu cisimler taş, demir gibi ışığı geçirmeyen cisimlerdir. Işık havada her yöne yayılır. Hava ışığı geçirir. Bu nedenle Güneşışınlarıçevremizi aydınlatır. Bazı cisimler de ışığı tam olarak geçirmez. Yarı yarıya geçirir.

Işığı geçiren cisimler saydam olarak adlandırılır.

Işığı az geçiren cisimlere yarı saydam cisim denir.

Işığı hiç geçirmeyen cisimler ise saydam olmayan ya daopak olarak adlandırılır.

Gündüz güneşışığının evi aydınlatması için saydam bir madde olan cam kullanılır.

Gölge Oluşumu

Işık, yayılırken saydam olmayan bir cisim ile karşılaşınca cismin arkasına ulaşamaz. Bu nedenle saydam olmayancisimlerin arkasında karanlık bir bölgeoluşur. Bu bölgeye gölge denir.

Bir cismin gölgesi kendisine benzer.Cisimlerin gölgelerini bir ekran üzerine düşürebiliriz.

Gölge oluşumu cisimlerin şekline ve büyüklüğüne bağlıdır. Çiçeğin gölgesi çiçek şeklindedir. Büyük cismin gölgesi de büyük olur.

Not:Gölge oluşumu ışığın doğrusal yolla yayıldığının bir kanıtıdır. Işık doğru boyunca yayılmasaydı gölge oluşmazdı.

Farklı Gölgeler

Saydam olmayan bir cisme iki ışık kaynağından ışık gönderilirse iki gölge olur.

Cisme daha yakın olan ışık kaynağının etkisiyle oluşan gölge açık, diğeri ise koyudur.

Bu gölgelerden koyu olanı tam gölge, açık olanı ise yarı gölge olarak adlandırılır.

Cisme farklı yönlerden ışık geldiğinde cismin her iki yanında gölge oluşur.

Gölgeler, ışığın geldiği yönün tersi yönde oluşur.

Bir ışık kaynağının her iki yanına konulan opak cisimlerin, ışık kaynağının bulunduğu yerin tersi yönde gölgeleri oluşur.