W chwili bezpotomnej śmierci ostatniego Jagiellona na tronie polskim – Zygmunta II Augusta, sytuacja wewnętrzna Rzeczpospolitej przedstawiała się wyjątkowo trudno. Kwestia sukcesji tronu Polski oraz Litwy nie została ostatecznie rozstrzygnięta. Dodatkowo w kraju narastał spór religijny i polityczny między katolikami a protestantami.
W tej sytuacji w okresie bezkrólewia w Polsce uformowały się dwie główne grupy polityczne – senatorowie popierani przez katolicką szlachtę oraz różnowiercy. Pierwsza frakcja w roli interrexa (głowa państwa w okresie bezkrólewia) widziała Jakuba Uchańskiego – arcybiskupa Gnieźnieńskiego. Natomiast różnowiercy wysunęli kandydaturę – kalwinisty Jana Firleja, który piastował wówczas funkcję wojewody krakowskiego oraz marszałka wielkiego koronnego.
Wybór tego ostatniego, który był dostojnikiem świeckim, miał zapobiec według różnowierców rozszerzaniu się wpływów oraz domeny Kościoła katolickiego. Ostatecznie interrexem został prymas, a sam marszałek korony miał zadbać o bezpieczeństwo publiczne, w tym w szczególności w czasie elekcji.
Wielkim sukcesem różnowierców w tym okresie było uchwalenie na sejmie konwokacyjnym aktu konfederacji warszawskiej – 28 styczeń
