PHƯƠNG PHÁP THIỀN TRIẾT HỌC: SẮP XẾP TÂM TRÍ THAY VÌ TRÚT BỎ CHÚNG
Dù tâm trí có vẻ như thuộc về chúng ta, nhưng không phải lúc nào ta cũng điều khiển hay biết được nó đang chứa đựng điều gì. Luôn có những ý tưởng xuất hiện rành rành trong nhận thức rất rõ ràng và dễ hiểu: ví dụ, ta yêu những đứa con của mình. Hay ta phải ra khỏi nhà trước 7:40 sáng. Hoặc, rằng ta muốn ăn một món nào đó mặn mặn ngay bây giờ. Những suy nghĩ này hiển nhiên và không đè nặng lên ta những mơ hồ hay yêu cầu ta phải hao tâm vì chúng.
Nhưng có những ý tưởng khác lại hay bay lượn trong một trạng thái không tập trung hơn rất nhiều. Ví dụ, có thể ta biết rằng sự nghiệp của mình cần thay đổi, nhưng lại không thể nêu được gì thêm. Hay ta cảm thấy oán giận với người tình sau một sự việc không vui vào đêm hôm trước, nhưng ta không thể chỉ ra chính xác mình thực sự cay đắng hay buồn bã vì điều gì. Những mơ hồ trong ta đôi lúc có chút tích cực nhưng tất cả đều khiến ta rối tung: có lẽ có gì đó "thú vị" sâu xa nơi quán cà phê bên bờ kênh ta tìm thấy ở Amsterdam hay cảnh một người đọc sách trên tàu hay ánh mặt trời thắp sáng trên bầu trời về chiều tối sau cơn bão, nhưng thật khó để có thể xác định chính xác ý nghĩa của những cảm giác ấy.
Những suy nghĩ không tập trung liên tục luẩn quẩn trong tâm trí, nhưng từ phía ta, từ góc nhìn của nhận thức, ta không thể hiểu rõ chúng là gì. Ta hay nói là cần "sắp xếp lại suy nghĩ" hay "điều khiển lại mọi thứ", nhưng cách làm điều đó thì không hề hiển nhiên - cũng không ai bàn luận về nó cả. Có một ý kiến về chuyện tâm trí đã trở nên cực kỳ phổ biến ở các nước phương Tây những năm gần đây. Xuất phát từ truyền thống của Phật giáo, thiền đã len vào trí tưởng tượng của người dân phương Tây, chứng minh mình là một giải pháp cho những vấn đề về tâm trí hỗn loạn. Ở Mỹ cứ 10 người trưởng thành thì có 1 người tham gia vào các hoạt động thiền có bài bản.
Những tín đồ của thiền khuyên ta ngồi yên lặng, trong tư thế thẳng người, thông qua một số bài luyện tập, và cố gắng trút bỏ tâm trí, đẩy xa những thứ không tập trung và gây nhiễu loạn ra khỏi đầu óc, để lại một khoảng không trung tâm trống rỗng và thanh thản. Trong thế giới quan Phật giáo, nỗi lo âu và sự phấn khích không nói cho ta biết bất cứ điều gì đặc biệt thú vị hay có giá trị cả. Ta thường xuyên lo nghĩ mà không có mục đích tốt nào cả, lo nghĩ về thứ này thứ nọ và những thứ vô nghĩa - và vì thế giải pháp tốt nhất là đẩy chúng hết sang một bên.
Liệu pháp thiền của Phật giáo rất thành công khiến ta quên đi một cách khác hiệu quả và có phần vượt trội hơn để tìm kiếm bình yên trong tâm hồn, cách này bắt nguồn từ văn hóa phương Tây: Thiền Triết học. Cũng như thiền phương Đông, Thiền Triết học muốn những suy nghĩ, cảm xúc và lo âu bớt gây trở ngại cho chúng ta, nhưng cách sắp xếp lại tâm trí thì rất khác. Về cốt lõi, Thiền Triết học không tin rằng những thứ trong tâm trí là vô lý hay vô nghĩa. Những mối lo âu trông thật phiền toai nhưng chúng thực ra là những tín hiệu quan trọng cho ta biết nên điều hướng cuộc sống như thế nào. Chúng chứa đựng những manh mối phức tạp cho sự phát triển của bản thân. Vì thế, thay vì muốn xóa sạch tâm trí, những người luyện tập Thiền Triết học khuyến khích ta dọn dẹp tâm trí: họ muốn đưa những vấn đề ấy vào sự tập trung, và từ đó bình tĩnh hiểu rõ về chúng thay vì gạt bỏ.
