Gatunki Świata - Węże

Vipera berus - żmija zygzakowata

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na terenie naszego kraju. Występuje na całej powierzchni Polski, do wysokości 2000 m n.p.m, a jej długość waha się od 55 do 60 cm, a tułów jest słabo oddzielony od głowy i ogona. Ubarwienie żmii może być różnorodne, dlatego warty zapamiętania jest fakt że brzuszna strona ciała, zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona. Przejdźmy teraz do cech charakterystycznych:

Pierwszą cechą charakterystyczną żmiję zygzakowatą, jest jej pionowa źrenica – żaden inny wąż w Polsce, nie posiada pionowej źrenicy.

Drugą charakterystyczną cechą jest tzw. wstęga kainowa, czyli charakterystyczna zygzakowata linia widoczna na grzbiecie u form miedzianych i szarych – u form czarnych wstęga jest niewidoczna.

Trzecią i ostatnią cechą charakterystyczną jest widoczny na głowie, charakterystyczny znak przypominający literę „X”.

Skoro jesteśmy przy omawianiu jej wyglądu warto zaznaczyć że górna szczęka żmii zygzakowatej stworzona jest jedynie do osadzenia w niej zębów jadowych, wewnątrz których są małe kanaliki którymi wypływa jad. Same zęby są „składane” przy pomocy odpowiednich mięśni, dzięki temu gdy żmija atakuje może ustawić je w optymalnej pozycji, a przy zamkniętej paszczy, zęby zostają schowane. Ciekawostką jest fakt, że za każdym zębem jadowym ukryty jest drugi, który w przypadku wypadnięcia pierwszego zęba przejmuje jego rolę na sześć tygodni po czym wypada.

Gdzie mogę spotkać żmiję zygzakowatą?

Żmija zygzakowata zazwyczaj żyje na terenach dobrze nasłonecznionych, na których można zaobserwować dużą wilgotność powietrza i gleby, a także znaczne dobowe wahania temperatury. Trudno wskazać jedno środowisko jej występowania, ponieważ żyje zarówno na terenach suchych i nasłonecznionych, jak i na torfowiskach i błotnych obszarach – nierzadko widuje się ją nawet w sadach, na uprawach czy na zagospodarowanych polach.
Można przyjąć że żmija zygzakowata jest w stanie żyć na podmokłych terenach, jednak jeżeli będzie miała taką możliwość, przeniesie się na tereny suche bardziej nasłonecznione.
Żmiję zygzakowatą najczęściej można spotkać na opuszczonych, lub rzadko uczęszczanych ścieżkach, na granicach lasów, wśród kupek kamieni w terenie górzystym, na pniach zwalonych lub ściętych drzew (uwaga przy przechodzeniu) czy na odkrytym nasłonecznionym brzegu zbiornika wodnego.

Sen zimowy

W październiku żmija zygzakowata zapada w sen zimowy. W tym celu zakopuje się lub wpełza do podziemnych jam i nor na głębokości od 40 cm do 2,5 metra – na miejsce snu wybiera teren położony powyżej poziomu najbliższej wody oraz znacznie od niej oddalone - dość często przeczekując ten trudny okres ze swoimi braćmi. Czasem by przeczekać ten trudy okres dzielą swoje komory z jaszczurkami lub innymi wężami.
Wraz z nadejściem wiosny – w okolicach marca - gady te wychodzą na powierzchnię i rozpoczynają swoją działalność głównie podczas zmierzchu i nocy. Żmija lubi przebywać w norach gryzoni, pod kamieniami i krzewami, a także między korzeniami drzew

Jad żmii

W przypadku ataku jad żmii zygzakowatej spełnia trzy podstawowe zadania:

Unieruchamia ofiarę

Doprowadza ją do śmierci poprzedzonej agonią

Rozpoczyna proces trawienia (tzw. trawienie zewnętrzne) 

Warto pamiętać że jad żmii jest bezbarwny i nie posiada smaku, a toksyczne substancję które się w nim znajdują ulegają neutralizacji dopiero po osiągnięciu przez nie temperatury 100 stopni Celsjusza.
W sytuacji gdy wąż się broni, ukąszenie nie ma na celu zabicie agresora – który najczęściej jest zbyt duży, by okazał się przydatny dla zwierzęcia – ale za sprawą bólu ma zniechęcić go do kolejnego ataku.
Warto zaznaczyć że podczas ukąszenia, żmija zygzakowata wpuszcza w ciało ofiary od 0 do 75% posiadanego jadu – średnio jest to 20% zasobów. Jak już się zapewne domyślasz, żmija może dokonywać tzw. „suchych ukąszeń” podczas który nie wstrzykuje jadu w ciało ofiary. Z uwagi na niskie roczne zapotrzebowanie energetycznie – które wynosi około 350 kcal - wąż ten nie może pozwolić sobie na nadmierne ruchy oraz utratę całego jadu podczas jednego ukąszenia.

Czy naprawdę jest tak niebezpieczna?

Żmija zygzakowata podobnie jak znaczna większość dzikich zwierząt woli uniknąć walki niż ją podjąć. Dlatego też w przypadku zagrożenia najczęściej wybiera ucieczkę, a jeżeli zadecyduje się zaatakować zawsze poprzedza to ostrzegawczym syczeniem.
 W przypadku gdy żmija wyczuje nagłe zagrożenie (np. gdy zostanie nadepnięta) może ukąsić bez ostrzeżenia – warto jednak zauważyć że jad żmii może być niebezpieczny dla dzieci i osób starszych, w innych przypadkach bardzo rzadko dochodzi do śmierci ukąszonego człowieka.