Phân tích bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh
Xuân Quỳnh là một nhà thơ nữ nổi lên từ thời kì đầu xây dựng hoà bình vớinhững bài thơ tươi trẻ qua phần Chồi biếc trong tập thơ Tơ tằm và chồibiếc (in chung với Cẩm Lai). Thơ Xuân Quỳnh mang nặng tình cảm thiếttha, gắn bó với cuộc đời, biết vượt lên những thử thách khó khăn để xâydựng hạnh phúc chung. Riêng về thơ tình Xuân Quỳnh có những tình cảm đằmthắm, đôn hậu, thuỷ chung. Hai bài thơ tình được nhiều người biết đếnlà Thuyền và biển và Sóng. Trong cả hai bài thơ tác giả dùng hình thứcẩn dụ để nói về tình yêu lứa đôi. Quan hệ giữa thuyền và biển là quan hệcủa tình yêu. Biển tượng trưng cho người con gái, thuyền tượng trưngcho người con trai, quan hệ là gắn bó thắm thiết. Tuy nhiên có lúc biểnnổi sóng để xô thuyền cũng như tình yêu có lúc va chạm. Nhưng rồi cuốicùng vẫn là tình yêu hạnh phúc. Trong bài Thuyền và biển, Xuân Quỳnhviết:
“Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu về đâu”.
Xuân Quỳnh đã khéo liên hệ tạo cho mối quan hệ này nhiều sắc thái phùhợp với tình yêu đôi lứa và cũng phù hợp với đặc điểm của đối tượng miêutả:
“Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau rạn vỡ.
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió
Nếu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố.”
Ở bài Sóng Xuân Quỳnh tập trung hẳn vào hình tượng sóng và qua nhữngbiến hoá của sóng Xuân Quỳnh nói lên tình yêu đôi lứa. Tất nhiên đâykhông phải là những con sóng cô đơn mà trong một tương quan gắn bó sóngvới bờ, sóng là Em và bờ là Anh. Có nhiều hiện tượng thiên nhiên có khảnăng nói lên được đặc điểm của tình yêu như ngôi sao, vầng trăng, ngọngió, ngọn lửa. Nguyễn Đình Thi cũng hay sử dụng những biểu tượng ngôisao, ngọn lửa, ngọn gió để nói lên tình yêu:
-“Ngôi sao nhớ ai mà sao lấp lánh”
-“Ngọn lửa nhớ ai mà hồng đêm lạnh”
-“Anh vẫn yêu em như lữa dữ
Như gió mùa xuân quạt dịu hiều”
Nhưng dù sao mọi hiện tượng đều hữu hạn, và sóng có khả năng biểu hiệnkhá đầy đủ sự phong phú của tình yêu. Sóng là một hình tượng ẩn dụ vừahoá thân vừa hoà nhập với cái tôi trữ tình. Và ở đây sóng phải góp phầnnói lên tình cảm, tình yêu của một tâm hồn thơ nữ.
Sóng là một hình tượng đẹp của thiên nhiên được vận dụng để nói lênnhiều trạng thái của tình cảm và riêng với tình yêu thì con sóng phảimang một sắc thái đặc biệt. Không phải là con sóng nhỏ lăn tăn của aovàng “Sóng biếc theo làn hơi gợn tí” (Thu điếu) hoặc như sóng gợn để nóilên nỗi buồn kéo dái “Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”(TràngGiang). Bản thân con sóng cũng có nhiều trạng thái biểu hiện, khi lặnglẽ dịu êm khi lại ồn ào, dữ dội:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”
Con sóng cũng như tình yêu với bao khát vọng bồi hồi, khi mạnh mẽ khidịu em, và sóng cũng phải tìm đến tận biển cả giữa đại dương mênh môngmới thực sự tìm thấy chính mình, và nhận thức được sức mạnh và nhữngkhát khao đích thực của con sóng.
Con sóng là vĩnh hằng gắn với sự vĩh hằng của biển khơi muôn đời, consóng của ngày xưa với con sóng của hôm nay không có gì thay đổi, vẫn dàodạt, vẫn sôi nổi như tình yêu của tuổi trẻ muôn đời vẫn bồi hồi. XuânQuỳnh đã liên hệ tình yêu của tuổi trẻ với con sóng của đại dương:
“Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ.”
Tình yêu là một tình cảm lớn lao, thiêng liêng phát triển theo những quyluật chung của đời sống xã hội và những quy luật riêng của mỗi tình yêulứa đôi, song không dễ cắt nghĩa được đầy đủ bản chất, sự vận động vànhững biến hoá của tình yêu. Xuân Diệu viết:
“Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
Có nghĩa gì đâu một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu.”
Tình yêu là tiếng nói của con tim nên cũng rất khó xác định một cách cụthể những tiêu chuẩn của sự yêu thích. Xuân Quỳnh cũng đã nêu lên tínhquy luật và không có quy luật của tình yêu:
“Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau.”
Thực ra: “Gió bắt đầu từ đâu” là có thể giải thích được, nhưng cái khókhăn hơn là phải giải thích và xác định : “Khi nào ta yêu nhau”, khi nàomặt biển nổi sóng, những con sóng của tình yêu.
Chính nhà thơ tình nổi tiếng Xuân Diệu cũng có lúc phải nhận xét:
“Tình yêu đến – tình yêu đi, ai biết.”
Tình yêu lứa đôi thường được biểu hiện bằng nhiều trạng thái tình cảm vàmột nỗi nhớ là một tình cảm tiêu biểu nhất. Tất nhiên trong cuộc đờikhi xa cách sẽ có nhiều nỗi nhớ: con nhớ cha mẹ, bạn bè nhớ nhau… Nhưngnỗi nhớ trong tình yêu lại có những đặc điểm khá riêng biệt. Nỗi nhớđược biểu hiện với nhiều màu sắc ở trong thơ, đó chính là cái chứng tíchcủa tình yêu đích thực.
Nhà thơ Hàn Mặc Tử có một ý thơ đẹp:
“Khi xa cách không gì bằng thương nhớ”
Người xưa đã từng nhớ nhau:
“Nhớ chàng như mảnh trăng đầy
Đêm đêm vầng sáng hao gầy đêm đêm.”
Rồi nỗi nhớ và trạng thái tương tư trong Truyện Kiều:
“Sầu đong càng lắc càng đầy
Ba thu dọn lại một ngày dài ghê”
Và thơ hiện đại với nỗi nhớ của Xuân Diệu:
“Anh nhớ tiếng, anh nhớ hình, anh nhớ ảnh
Anh nhớ em, anh nhớ lắm em ơi”.
Và nỗi nhớ trong thơ Hàn Mặc Tử:
“Người đi, một nửa hồn tôi mất
Một nửa hồn kia hoá dại khờ
…
Hôm nay có một nửa trăng thôi
Một nửa trăng ai cắn vỡ rồi
Ta nhớ mình xa thương đứt ruột
Gió làm nên tội buổi chia phôi.”
Trong bài Sóng, Xuân Quỳnh đã biểu hiện nỗi nhớ qua âm thanh của tiếngsóng vỗ suốt ngày đêm vào bờ, thao thức không ngủ được. Xuân Quỳnh đãnói lên nỗi đau da diết qua hình tượng sóng, những con sóng thao thứcđập vào bờ nhưng không biết đến thời gian.
Con sóng vỗ như một tình cảm bồi hồi khao khát, như tình yêu tìm đếnhạnh phúc và đến đây bài thơ xuất hiện hình ảnh của đôi bờ. Con sóng nàocũng khao khát đến bờ, hình ảnh của bến bờ như cái đích đi tới và consóng sẽ không chơi vơi, bỏ cuộc. Xuân Quỳnh đã có những liên tưởng rấtsáng tạo để nói lên một tình yêu chung thủy:
“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng nhỏ
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vàn cách trở.”
Sóng và bờ thể hiện quan hệ nam nữ trong tình yêu lứa đôi. Trước hếtXuân Quỳnh nói lên tình yêu thắm thiết như con sóng khao khát đến bờ,như tình yêu tìm đến với hạnh phúc.
Xuân Diệu trong một bài thơ tình về biển viết ở tuổi 50 nhưng vẫn dàodạt sôi nổi như tình yêu ban đầu khi ông sử dụng hình tượng sóng và bờ:
“Anh xin làm sóng biếc
Hôn mãi cát vàng em
Hôn thật khẽ thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi
Đã hôn rồi hôn lại
Cho đến mãi muôn đời
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt.”
Ở ý thơ trên Xuân Quỳnh còn muốn nói là hạnh phúc trong tình yêu khôngdễ dàng mà đạt được, phải biết vượt qua những thử thách và khi đã vượtqua được thử thách thì tình yêu càng bền vững.
Từ không gian mênh mông tác giả trở về với thời gian. Tình yêu bao giờcũng phải đuợc thử thách với thời gian. Xuân Quỳh đã liên hệ những consóng đã trải qua thời gian vẫn vỗ, vẫn dào dạt và khao khát tìm đến bờ:
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa.”
Bài thơ đựơc kết thúc với những tình cảm riêng của tác giả mong ước đượctan ra thành trăm ngàn con sóng muôn đời với biển khơi.
“Làm sao đựơc tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.”
Xuân Quỳnh đã bộc lộ vẻ đẹp của một tâm hồn thơ nữ khao khát sống và yêuthương. Tác giả muốn nói đến một tình yêu đẹp và thiêng liêng, đắm say,chung thuỷ, độ lượng của người phụ nữ.
Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng đã thể hiện được một tình yêu có tính chấttruyền thống như tình yêu muôn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đạicủa tình yêu hôm nay.
Phân tích hình tượng Sóng - Sóng Xuân Quỳnh
“Sóng” được in trong tập “Hoa dọc chiến hào”, xuất bản năm 1968 của nữnhà thơ tình nổi tiếng Xuân Quỳnh. Bài thơ nói về tâm trạng, tình yêumãnh liệt của người con gái khi yêu. Hãy đến với bài thơ bằng nhạc điệu,bài thơ là âm điệu của một cõi lòng bị sóng khuấy động, đang rung lênđồng điệu đồng nhịp với sóng biển. Rạo rực đến xôn xao, khát khao đếnkhắc khoải, có một hình tượng sóng được vẽ lên bằng âm điệu, một âm điệudập dồn, chìm nổi, miên man như hơi thở chạy suốt cả bài.
Sắc điệutrữ tình của bài thơ được gợi lên từ hình tượng sóng. Cả bài thơ lànhững con sóng tâm tình xôn xao trong lòng người con gái đang yêu khiđứng trước biển ngắm nhìn những con sóng vô hồi, bất tận. Sóng là mộthình tượng ẩn dụ, đó là sự hóa thân của cái tôi trữ tình của nữ sĩ, lúcthì hòa nhập, lúc sự phân thân của “em” - người con gái đang yêu mộtcách say đắm. Sóng đã khơi gợi một hồn thơ phong phú, hồn nhiên, sôinổi. Thông qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã có một cách nói rất hay đểdiễn tả tâm trạng của người con gái.
Thật tự nhiên và thơ mộng, consóng nhớ bờ nên ngày đêm sóng vỗ, sóng thao thức với thời gian và đạidương. Cũng giống như bên đợi thuyền, thuyền nhớ bến, lúc nào lòng ngườicon gái cũng bồi hồi nhớ thương:
“Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”
“Cònthức” tức là lúc nào em cũng nhìn thấy rõ hình bóng anh, ánh mắt anh... Một tình yêu cuồng nhiệt, say mê. Con sóng khao khát được đến bờ đểđược vỗ về, ve vuốt:
“Hôn thật khẽ thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi”
(Xuân Diệu)
Cũngnhư “em” muốn được gần bên anh, được hòa nhịp vào trong tình yêu vớianh. Tình yêu của người con gái thật mãnh liệt, nồng nàn. Sóng xa vờicách trở vẫn tìm được tới bờ, cũng như anh và em sẽ vượt qua mọi khókhăn để đến với nhau, để sống trong hạnh phúc trọn vẹn của lứa đôi.
“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng nhỏ
Con nào cũng tới bờ
Dù muôn vời cách trở”
Người con gái đã bày tỏ lòng mình một cách chân thành, say đắm, thắm thiết. Chân thật và thủy chung là đặc tính của tình yêu:
“Dẫu xuôi về phương Bắc...
Hướng về anh một phương”.
Sóngđã bày tỏ nỗi lòng của người con gái, khát vọng được sống hết mìnhtrong một tình yêu đẹp, sắt son thủy chung. Người ta thường nói xuôi vàoNam, ngược ra Bắc; nhưng ở đây, trong nỗi nhớ chất đầy nhà thơ lại dùngngược lại. Từ đó nhà thơ đã nói đến nỗi nhớ bất chấp vạn vật, khoảngcách, tình yêu là sự gặp gỡ giữa hai tâm hồn không có giới hạn.
Cuốicùng sóng đã nói hộ nhà thơ nỗi khát vọng được sống trọn vẹn trong tìnhyêu. Tình yêu lứa đôi đẹp đẽ, nồng nàn như trăm ngàn con sóng nhỏ giữađại dương mênh mông, muốn được hoà nhịp vào biển lớn của tình yêu cộngđồng:
“Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ”
Cảbài thơ, nếu kể đến nhan đề, thì tác giả đã mười một lần nhắc đến từ“sóng”. Sóng vỗ như tâm tình xôn xao. Sóng cho ta nhiều ấn tượng về âmđiệu của sóng, cũng như giọng điệu tâm tình, nhịp điệu của bài thơ. Thơhồn nhiên, liền mạch về cảm xúc, trong sáng trong cách diễn đạt của tácgiả. Sóng vỗ trên đại dương mênh mông cũng chính là sóng vỗ trong lòngngười con gái.
Từ hình tượng “sóng” Xuân Quỳnh cho ta thấy rõ vẻ đẹptâm hồn người phụ nữ trong tình yêu. Với tình yêu chân thành, thắmthiết, người phụ nữ muốn sống hết mình, sống trọn vẹn trong tình yêuđẹp. Yêu là nhớ ngày mong đêm, người phụ nữ khát khao được hòa nhập gầngũi trong tình yêu ấy. Họ yêu thật nồng nàn, say đắm, thủy chung.
XuânQuỳnh viết bài thơ này vào những năm 1967, khi cuộc kháng chiến củanhân dân miền Nam ở vào giai đoạn ác liệt, khi thanh niên trai gái ào àora trận “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, khi sân ga, bến nước, gốc đa,sân trường diễn ra những cuộc chia ly màu đỏ. Cho nên có đặt bài thơ vàotrong hoàn cảnh ấy ta mới càng thấy rõ nỗi khát khao của người con gáitrong tình yêu.
“Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”
Đọcxong bài thơ Sóng ta càng ngưỡng mộ hơn những con người phụ nữ ViệtNam, những con người luôn thủy chung, luôn sống hết mình vì một tìnhyêu. Xuân Quỳnh xứng đáng là một nhà thơ nữ của tình yêu lứa đôi, bà đãlàm phong phú hơn cho nền thơ nước nhà.
