Podstawowe fakty o toksykologii

____________

W dobie dynamicznego rozwoju przemysłu chemicznego, określenie czym jest pojęcie „trucizna" może spowodować nie lada trudności. Arystoteles np. uważał za trucizny wszystkie substancje nie przyswajane przez organizm. W sumie wszystkie znane substancje podane w nadmiarze mogą spowodować poważne kłopoty z organizmem. Dlatego lekarze zwykli mawiać, że „ truciznę od lekarstwa dzieli tylko dawka".
troszkę historii

Najdawniejszy opis otrucia pochodzi ze staroegipskiego Papirusa Ebersa z 1550 r.p.n.e.
W starożytnej Grecji pisali (przede wszystkim o truciznach roślinnych) Arystoteles, Hipokrates, Theoprasta.
Rzymianie za czasów cezarów używali trucizny z równą rozrzutnością jak politycy obietnic. Bogaci patrycjusze i cezarowie mieli u siebie "testatorów pożywienia" i "urzędowych trucicieli". W roku 50 n.e. lekarz Nerona - Dioskordies podał pierwszą klasyfikację trucizn, dzieląc je na roślinne, zwierzęce i mineralne. Trucicielstwo doszło do takiego poziomu, iż w 82 roku Sulla musiał zaostrzyć przepisy prawne. Wydał tzw. "Lex Cornelia", zbiór praw gdzie za samo podejrzenie o otrucie groziła banicja, konfiskata mienia lub nawet kara śmierci.
Średniowiecze to "złoty wiek " dla trucicieli. Wystarczy wymienić takie "sławy" jak Cezar i Lukrecja Borgia, Katarzynę de Medici lub Marię Lafarge. Ale także wówczas powstaje pierwszy znany (w miarę racjonalny) podręcznik postępowania w przypadku zatruć. wydał w 1198 roku dzieło "Trucizny i odtrutki".
Za ojca toksykologii uważa się powszechnie Minorczyka – Mateo Orfillę. W 1813 roku opublikował pierwsze dzieło „toksykologiczne" – „Theatise of general Toxicology – Podręcznik Toksykologii Ogólnej".

odrobina teoretyzowania

Toksykologia teoretyczna - dzieli się na:

ogólną - zajmującą się definiowaniem podstawowych pojęć, takich jak trucizna, zatrucie titd.

szczegółową - bada i opisuje trucizny

doświadczalną - opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organizmie

Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:

toksykologię kliniczną - dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia

oraz sądowo- lekarskę - czyli ekspertyza i opiniowane.

Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny. Już w VIII wieku n.e. alchemik arabski Gabir Ibn Hayyan stwierdził dość rewolucyjnie jak na owe czasy, że „... trucizny rozwijają swoje działanie przez ilość, a nie tylko przez swą naturę...".
dawka toksyczna
określana w gramach na kilogram ciężaru ciała jest najmniejszą ilością substancji mogącą wywołać objawy toksyczne
dawka śmiertelna
jest to dawka, której podanie powoduje jednorazowo śmierć 50% użytych w doświadczeniu zwierząt.

Drugim bardzo ważnym pojęciem jest stężenie. Kwas solny odpowiednio rozcieńczony stosowany jest jako lek, natomiast stężony jest silną substancją żrącą.

Oczywiście jedną z pierwszych rzeczy, które zrobili specjaliści, było poklasyfikowanie trucizn pod różnymi względami. W „Medycynie sądowej" S. Raszei możemy znaleźć taki oto podział trucizn pod względem toksyczności:

Stopień toksyczności Dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka Wyjątkowo toksyczne Szczypta, kilka kropel Silnie toksyczne Łyżeczka do herbaty Średnio toksyczne 30 g lub 30 cm3 Słabo toksyczne 250-500 g Praktycznie nietoksyczne 1 dm3 lub 1 kg Praktycznie nieszkodliwe Powyżej 1 kg lub 1 dm3