Ziemiosłowrót

❂ Na Szczodre Gody

I znów minął rok:
Na Szczodrych Godów obchody
nadszedł czas – ponowiony
wielki obrót kołowrotem...

Siadamy przy wspólnym stole
na ziemskim łez padole,
by pod bogów niebem
połamać się chlebem.

Jest obrus jak śnieg biały.
Pod nim siano naścielały
na gniazdo dla ludzi opiekuna
i na wróżbę gospodarne pany.

Zielone, żółte i bure –
obfite, uschłe i ponure –
dni zapowiada
źdźbło, co panna zeń wykrada.

A na stole – jedno nakrycie więcej:
dla tych, co odeszli wcześniej,
dla tego, co przyjść zechce...
Zaś nad głowami – choina ozdobiona naprędce.

Wieczerników osiem, dziesięć, dwanaście...
Potraw siedem, dziewięć, jedenaście...
gospodyni rozstawia: dzbanek z miodem,
placek z makiem, kapusta z grzybami...

W oknie pierwsza gwiazda wiosny:
głosi ślub radosny kwieciem obsypana
wiśni gałązka, dziewiczą dłonią zerwana
dwadzieścia cztery wieczory wcześniej.

Rodzice dzieciom wręczają w prezencie:
orzechy – na siłę i mądrość,
jabłka – na zdrowie,
szczodraki – na szczęście!

Jedzą, piją, ognie świec i w kominkach palą,
modlą się i śpiewają, z turoniem tańczą i grają,
do późnej nocy ludzkim głosem mówiących
zwierząt i narodzin Boga-Słońca czekają...

Tacy inni, a tak znajomi ci Słowianie,
że dotknę ich... prawie, prawie!
Tacy obcy, a same bliskie twarze:
babć i dziadków, co kolędę gają...

Ich głosami przodków pieśń jak dym
się wkrada i dopowiada, co zapomniane:
obrzędy zakazane odnawia,
przekazy przekłamane obala...

I już sama nie wiem, gdzie
zaczyna się, ani gdzie kończy
moja wiara: To ta z krwi ojców,
czy ta z mlekiem matki wyssana...?

(2023)

❂ Ciekawostki:

Tym razem daję Wam garść pojęć oraz tradycji słowiańskich z okresu przesilenia zimowego. I tak mamy...

Szczodre Gody – używane jako określenie czasu świątecznego od przesilenia zimowego do dzisiejszego święta Trzech Króli albo jako pozdrowienie na ten czas lub całoroczne życzenia dla spotkanych wtedy osób. God to po dawnemu "rok", a szczodre oznaczało tyle co "pomyślne" lub "szczęśliwe". Jako życzenia można je przyrównać do połączenia "Wesołych Świąt!" z "Szczęśliwego nowego roku!" (czyli takie słowiańskie 2 w 1).

Kołowrót – symbol święty, który oznacza cykliczność przemian, ciągłość życia oraz w ten sposób reprezentuje naturę. Tutaj wciela się w symbol mijających lat – powtarzalność wydarzeń astronomicznych, pór roku, upływu czasu... a więc i obrzędów, które z nich wynikały. Jeden obrót kołowrotem oznacza tu upływ roku solarnego i początek nowego.

Łamanie się chlebem: Ponieważ chleb był bardzo ważny dla Słowian jako jeden z podstawowych pokarmów i otaczany wyjątkowym szacunkiem, to stanowił też ważny symbol obrzędowy. Nie mogło go zabraknąć przy żadnym większym święcie. Łamanie się chlebem z bliskimi stanowiło rozpoczęcie uczty, ale równocześnie obrazowało dobrą wolę, myśli (życzenia) oraz uczucia, jakimi się ludzie w domu darzyli. A że jak w wigilię, tak przez cały kolejny rok... to przez ten zwyczaj zaklinano, że rodzina będzie zgodnie, dobrze żyła, zaś chleba nikomu nie zabraknie aż do kolejnych Godów. Słowne życzenia są dodatkiem do gestu, który sam w sobie był nośnikiem dobrej wróżby.