Sherlock Holmes Teknikleri

Çıkarım Yapma Sanatı

Çıkarım Yapma Bilimi'nin, belli bir düzeye taşınmasını gerektirdiği birçok özellikten belki de en başta geleni gözlem yapma ve dikkat becerileridir. Gözlemcilik; geçirdiğiniz her gün istemsiz olarak -mümkün olan en üst şekilde- gerçekleştirmeniz gereken bu çeşitli faaliyetlerden biridir. Bu derece gözlem yeteneğine ulaşmak -istemsiz olarak gerçekleşecek sağlam alışkanlıklardan biri halini alması- aslında onu günlük hayatın bir parçası kılmak demek olduğuna göre; onu bu düzeyde benimsemenin yollarını öğrenmek önemli. "Yolları" demişken, belirtmek isterim ki aslında kendine özgü belirli yöntemleri vs. yok, her şeyde olduğu gibi yalnızca pratik yapmak var. Böyle derken kastettiğim, bu pratik yapma sürecini düzenleyerek birkaç ipucuyla destekleyecek bazı yöntemlerdir. İnternette küçük bir araştırma yaptım ve gözlem yeteneğini adım adım günlük hayata taşımayı kolaylaştıracak yararlı önerilere rastladım; bu önerilerin gerçekten yararlı olduğunu düşündüren şey de şu ki, dayandığı belli bir sıralama var ve bunu oldukça doğal, sıradan biçimde uygulamanızı kolaylaştırıyor. Bu basit sıralama, benim toparlayıp biraz da özetlediğim haliyle şu şekilde:

1. Kendinizi gözlemlemekle başlayın. Vücudunuzda ve kıyafetlerinizde olup bitenlerden haberdar olun. Devamlı yazan birisiniz diyelim ki, bunun parmağınızdaki etkisini hiç gözlemlememişsinizdir. Veya klavyeyi devamlı kullanan biri olarak parmak uçlarınızı. Kıyafetlerinizin dizleri ve dirsekleri, ayakkabı burunları... Hep gördüğünüz ama gözlemlemediğiniz ayrıntılar gözünüze çarpacaktır.

2. Evinizi ve yaşadığınız bölgeyi gözlemleyin. Aslında bu konu, beni şahsen en çok şaşırtan konudur. Şu an yaşadığınız evde uzun yıllardır bile oturuyor olabilirsiniz ama iyi bir gözlemcinin gözüyle her bir köşeyi, tavanı, yükseklikleri, kapıları, merdivenleri, kitaplığı, rafları, resimleri, duvar saatini şöyle bir gözden geçirdiğinizde o zamana kadar dikkatinizden kaçmış ne kadar çok şey olduğunu fark etmek sizi hayrete düşürecek. Bulunduğunuz bölge için de aynen geçerli. Örneğin işten eve dönerken veya okula gidiş güzergahında; her gün gördüğünüzü bildiğiniz ama hiç bir zaman gerçekten orada olduğunu fark etmediğiniz işaretlerden sandığınızdan çok fazla vardır.

3. Eşyalarınızı gözlemleyin. Günlük hayatta sürekli elinizin altında bulunan -cep telefonu, gözlük, anahtarlık, kalem, cüzdan, çanta gibi- objelerde bıraktığınız kalıcı, tipik, özgün izleri araştırın.

4. Ailenizi, iş ve okul arkadaşlarınız, devamlı en yakınınızda bulunanlara dikkat edin. Kendi üzerinizde yakalamaya çalıştığınız birçok ayrıntıyı aynen onların üzerinde arayın, aynı süreci onların üzerinde devam ettirin. Bu gözle bakınca daha önce farketmediğiniz alışkanlıkları, tepkileri, kelime seçimleri vb. o kadar çok ayrıntıyla karşılacaksınız ki -bu kaçınılmazdır- onca zamandır nasıl farkına varamamış olduğunuza hayret edeceksiniz. Üstelik bu gözle bakmayı günlük hayata taşıdığınızı ve ilk kez karşılaştığınız insanlarda bütün bu genel ve bol bilgiye ilk bakışta ulaştığınızı düşünün. Bu bilimde ustalaşmak isteyen biri gerçekten gözlem konusunda da iyi olmalı.

5. Televizyon programlarındaki -özellikle dizi ve filmlerdeki- ayrıntılara önem verin. Takip ediyor olduğunuz bir dizinin örneğin, en azından bir bölümünü olayların akışına ve etkisine kapılmadan; karşınızdakine çok zorlu bir bulmaca, bilimsel bir deney ya da bir puzzle muamelesi yaparak analitik bir bakış açısıyla her bir kareyi, her bir repliği, kostümler vb. gibi her bir ayrıntıyı inceleyin. Son olarak; severek izlediğiniz dizideki sizi birkaç saatliğine farklı dünyalara götürmüşken göz ardı ettiğiniz hataları farkedip kağıda aktarmaya çalışın (aslında bunu sevmediğiniz bir dizide yapsanız daha iyi olabilir, -tabii bunun önyargıya neden olmasına izin vermeyin- çünkü sonunda diziyi eskisi kadar sevmeme ihtimaliniz yüksek).

6. Kendinize periyodik alıştırmalar belirleyin. Daha küçük ayrıntılara geçmeden önce günlük, haftalık, aylık alıştırmalar belirleyerek kendinizi sınamak yararlı olacaktır. Küçük ayrıntılar içinde boğulmadan önce herhangi bir şeyin bize anlatacakları olan işaretler olduğu gerçeğini aklınıza sokacak bu basit alıştırmalar tamamen size kalmıştır; örneğin bir gün gördüğünüz bütün arabaların renklerini aklınızda tutmak için çaba sarfedebilir ve akşam aklınızda kalanları kağıda sırayla yazmaya çalışabilirsiniz, başka bir gün başka bir şeye dikkatinizi yoğunlaştırmaya çalışabilir ve başka bir gün de kendiniz için daha farklı süreler ve alıştırmalar belirleyebilirsiniz. Bu şekilde git gide çıtayı yükseltelerek üzerinde duracağınız bu tür alıştırmalar -dediğim gibi, küçük ayrıntılara geçmeden önce- en çok gözümüze çarpan ayrıntılara dikkat edebilmeyi öğrenmek için önemlidir. Üstelik bu alıştırmalar ayrı vakit harcanmasını gerektirmeden, her an yapabileceğiniz şeyler.

7. Küçük ayrıntılara yoğunlaşın. Kendinizden yavaş yavaş emin olduğunuzda daha küçük, daha ince ayrıntılara normalden daha fazla dikkat kesilmelisiniz. Nedir küçük ayrıntılar? Gerçi kendinize dikkat ederken bir giriş yapmış olduğunuz şekilde kıyafetlerde, eşyalarınızda bıraktığınız izler ve onlardan ibaret olmayan daha bir çok iz vardır. Aşınmalar, çizikler, kıyafetlerin gerginliği bile güçlü işaretlerdir; zira en büyük şeyleri en küçük ayrıntılar anlatır. Kıyafetlerde manşetler, paçalar, gerginlik, yaş; tüm bunlar uzun süreli etkilerin ardında bıraktığı en basit işaretlerin yuvalarıdır; çok daha fazlasına aşinalık kazanmanızı ancak uzun zaman ve bol çabayla edinebileceğiniz tecrübeleriniz sağlayabilir. Tabii elbette, küçük ayrıntılar bunlardan ibaret değildir. Gözden kaçması muhtemel, aslında anlık ve çok doğal gerçekleşen sözler, mimikler, olaylar da çok büyük şeyler anlatabilecek çok güçlü işaretlerdir. Onların farkına varmayı günlük hayata taşıyabilmek gerçekten önemli.

8. Herşeyi gözlemleyin. Artık yapılması gereken, etrafa tam anlamıyla kendinde, dikkatli bir bakış açısıyla dikkat kesilerek bu yöndeki bütün becerilerimizden tam anlamıyla yararlanmaya çalışmak. Çıkarım Yapma Bilimi'nin prensibi gözlemlerden çıkarımlar yapmak olduğuna göre en kesin ve somut bilgi için bolca bulguya, kanıta, yani gözleme ihtiyaç vardır. Bu da, hayatımızda boyunca sahip olduğumuz büyük bir fırsat olarak dünyayı gözlemlemeye dayanıyor.

Destek olmak için takip ederseniz sevinirim.
İnstagram: ygtsglm