Öğrenme Psikolojisi

Pekiştiriciler

Pekiştireçler

Ortama eklenip çıkarıldığı zaman bir davranışın yapılma sayısını ve sıklığını arttıran, azaltan uyarıcılara pekiştireç denir. Pekiştirme ise bir davranışın sıklığının belli bir uyarıcı sayesinde arttırılmasıdır.

Klasik koşullanmada doğal uyarıcı pekiştireçlerdir.

Pekiştireçler etkilerine göre olumlu-olumsuz pekiştireçler, ihtiyaç türlerine göre ise birincil ve ikincil pekiştireçler olarak ikiye ayrılır.

1. Olumlu Pekiştireç

Ortama eklendiği zaman davranışın yapılma sıklığını arttıran ve sürekli hale gelmesini sağlayan pekiştireçlerdir. organizmanın istediği ve ona cazip gelen uyarıcılardır.

Ayşe hanım kızı yemekten önce ellerini yıkarsa, yemeğin ardından kızının en çok sevdiği meyveleri sofraya koymaktadır.

Bu örnekte istenen davranış ellerini yıkayarak sofraya oturulmasıdır. Kullanılan olumlu uyarıcı ise sevilen meyvedir. Bu pekiştireç birincil olumlu pekiştireçtir.

Deniz eve gelen arkadaşları ile oyuncaklarını paylaşan oğluna gülümsemiş ve aferin demiştir.

Bu örnekte istenen davranış paylaşımdır. kullanılan olumlu uyarıcılar ise gülümseme ve aferin sözcüğüdür. Gülümseme ve aferin burada ikincil olumlu pekiştireç görevindedir.

a. Birincil Olumlu Pekiştireç

Organizmada fizyolojik ihtiyaçların karşılanmasını sağlar ve öğrenmeye bağlı değildir. Klasik koşullanmadaki koşulsuz uyarıcıdır.

Yiyecek-içecek, uyku, cinsellik, solunan hava gibi..

b. İkincil Olumlu Pekiştireç

Fizyolojik ihtiyacı karşılanmadığı halde yine de organizmanın sahip olmak istediği pekiştireçlerdir. Öğrenilmiştir. Klasik koşullanmadaki koşullu uyarıcıdır. Kendi içinde dört gruba ayrılır.

I. Sosyal Pekiştireç : Bireyi sosyal açıdan onurlandıran pekiştireçlerdir. Sözel ifade ve beden hareketleri şeklindedir.

Gülümseme, aferin , tebrik etme, övme, sarılma, kucaklama gibi..

II. Faaliyetsel Pekiştireç: Bireyin yaomaktan hoşlandığı etkinliklerdir.

Sokağa çıkma, bilgisayarda oyun oynama, gitar çalma, tatile gitme gibi..

III. Sembolik Pekiştireç: Tek başına anlam ifade etmeyen fakat diğer pekiştireçlerle illişkili olduğunda anlanan pekiştireçlerdir.

Para, marka, jeton, yıldız gibi..

IV. Nesnel Pekiştireç: Somut nesnelerdir.

Oyuncak, kalem, araba gibi..

2. Olumsuz Pekiştireç

Ortama eklendiğinde davranışın sıklığını azaltan uyarıcılardır. organizmayı rahatsız eder.

Murat öğretmen derste yaramazlık yapan öğrenciyi azarladı.

İstenmeyen davranış yaramazlık, olumsuz uyarıcı tokattır.

a. Birincil Olumsuz Pekiştireçler

Fizyoljik zarar veren pekiştireçlerdir.

Tokat, kulak çekme, elektrik şoku, soğuk- sıcak gibi..

b. İkincil Olumsuz Pekiştireç

Fizyolojik zarar vermeyen fakat organizma tarafından istenmeyen pekiştireçlerdir.

Azar, hakaret, tehdit, kötü söz, düşük puan gibi..

Yorumlarda arkadaşlarımızdan alınan geri bildirime göre şu açıklamayı yapalım:

Yukarıda görüldüğü üzere Pekiştireçler konusundan Olumlu ve Olumsuz Pekiştireç başlıklarını inceledik. Birçok arkadaşımız Olumsuz Pekiştireç ile Olumsuz Pekiştirmeyi karştırmaktadır. Bunların ikisi ayrı tanımlara sahiptir.

Olumsuz Pekiştireç organizmanın hoşlanmadığı UYARICILARDIR. Bu uyarıcılar ortama eklendiğinde, yani uygulandığında 1. Tip Ceza olur.

Olumsuz Pekiştirme ise organizmanın hoşlanmadığı bir uyarıcının ortamdan ÇIKARILMASIDIR.

Örnek: Fatma Teyze gürültüden rahatsız olunca, dışarıda top oynayan çocukların üstüne su attı.

Fatma Teyze burada kendisini olumsuz pekiştirmiştir. Yani bu olay bir olumsuz pekiştirmedir. Çocuklara ise araya olumsuz pekiştireç koyarak 1. tip ceza uygulamıştır.

Lütfen bu iki başlığı birbiriyle karıştırmayınız.

Kpss öğrenme psikolojisi dersine ait Pekiştireçler konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss konusu Pekiştirme olacaktır.