Japonia

DEM(ONI) w kulturze japońskiej

W Japonii funkcjonują dwie religie, które ze sobą się łączą i przeplatają – shinto i buddyzm. Mnogość wszystkich demonów, upiorów, wampirów i diabłów Japonia zawdzięcza głównie wpływom buddyjsko-hinduistycznym. W zależności od okresu i rejony charakter istot piekielnych bywa różny - od krwiożerczego po wesoły. Najczęściej spotykaną istotą, która przewija się w japońskim folklorze, religii i kulturze popularnej jest Oni. Wyraz ten można tłumaczyć na wiele sposobów, lecz przyjęło się, że oznacza “demona”. Zapraszam Was do poznania bliżej tej tajemniczej istoty.

 Wzmianki o Oni w literaturze pojawiają się już w VIII wieku. Stwory te występują w licznych opowieściach ludowych, baśniach, legendach czy współcześnie w anime, mangach jak i w filmach. W każdych wyżej wymienionych formach Oni są przedstawiane nieco inaczej. Niektóre źródła podają, że posiadają szeroką paszczę z rogami na głowie, trzy pazurzaste palce u rąk i nóg oraz występują odziane w przepaskach biodrowych. Inne zaś, że są ogromną, masywną, humanoidalną męską postacią z czerwoną, czarną, niebieską lub żółtą twarzą, a z paszczy wystają im kły.(Mitologia Japonii, mieszkańcy gór, wody i piekieł) Z kolei jeszcze inne, że całe ich ciało jest pokryte sierścią, a ich ramiona grubością przypominają pień drzewa. Dodatkowo w większości przypadków mówi się, że Oni potrafią przybrać ludzką formę, udawać człowieka. Jak widać opisy różnią się od siebie,ale elementem wspólnym są rogi, czy potężna budowa ciała. Z pewnością z wyglądu budziłyby lęk u niejednego macho. Oni zawiera wszystko, co może być groźne dla człowieka i ludzkiej społeczności.

  “Mężczyzna uciekając obejrzał się za siebie i ujrzał demona o jednym oku, wielkiego jak brama, mierzącego dwa ken wzrostu, o trzech ramionach zakończonych szponami wyglądającymi zupełnie jak miecze. Jego ciało miało zielonkawy kolor, zaś jedyny oko mieniło się bursztynowo. Włosy przypominały dawno niekoszone chaszcze - słowem, cały jego wygląd odebrałby najdzielniejszym ludziom odwagę.” - Konjaku monogatari Opowiadanie 13: Demon na moście Agi

   Skoro Oni tak groźnie wyglądają to nasuwa się pytanie, jaka była / jest ich rola? Otóż główną ich funkcją jest zagarnianie grzeszników do piekła, a następnie przypiekanie i inne dręczenie biednych dusz. Więc można by rzec,że odgrywają podobną rolę do dobrze nam znanych diabłów z religii chrześcijańskiej. Jednak większość historii i opowieści z nimi związanych dzieję się na ziemi, a konkretniej w Japonii. Również ich zachowanie jest inne od tych chrześcijańskich. Historie chrześcijańskie z diabłem, opierają się na opętaniu czy nakłanianiem ludzi do złego, jednak rzadko występują one w swojej postaci. Natomiast historie o Oni bazują na tym, że dany demon przeszkadza  ludziom, ale ludność wie, że dokucza im demon. Oczywiście są opowieści o opętaniach, jednakże znacznie częściej pojawiają się historie o demonach we własnej postaci.

  Przyjrzyjmy się nieco bliżej temu tematowi. Rola diabła japońskiego, a chrześcijańskiego mniej więcej pozostaje taka sama, lecz historie o nich różnią się celem w którym są opowiadane. Żeby lepiej zrozumieć tą sprawę pokarze różnice pomiędzy shinto,a chrześcijaństwem. W shintoizmie są miliony kami, czyli takich bóstw, o określonych mocach, są inne przesądy i inne obrzędy praktykowane zależnie od miejsca zamieszkania i czasu, wyraża się życzenia, nie ma konkretnych reguł, tylko ceremonie, występuje integracja istoty ludzkiej z przyrodą tak, by kami chciały porzucić las i udać się do charmu( miejsca gdzie wyznawcy shintoizmu składają życzenia do danego bóstwa), a jej celem jest harmonijne współżycie z naturą. Natomiast religia chrześcijańska ma jednego wszechmogącego Boga, stały zestaw wierzeń, wyznaje się w niej grzechy, posiada niezmienne zasady, kościoły i katedry obrazują boską moc górującą nad człowiekiem i naturą, a jej celem jest zbawienie i życie wieczne. Znaczną różnicą jest też to, że w opowieściach o diabłach w religii chrześcijańskiej to ostatecznie człowiek wyrządza zło drugiemu człowiekowi, natomiast w historiach o japońskich demonach to sam demon jest przyczyną zła. Dlatego też inaczej jest przedstawiana sam istota diabła - chrześcijanie mają przykazania i jeżeli je złamią to popełnili grzech, często to właśnie diabeł przekonuje daną osobę do popełnienia danego grzechu. A jako, że w shintoizmie nie ma jako takiego kodeksu moralnego, ani czarno białego podziału na dobre i złe uczynki taka forma diabła nie miałaby najmniejszego sensu.

  To skąd się one wzięły? Tak właściwie to nie ma jednej informacji, po prostu były i są. Oni od zawsze zamieszkiwały Krainę Yomi ( Krainę Ciemności) według niektórych na ziemi się pojawiły z powodu nieszczelnego zamknięcia wejścia do takowej Krainy przez Pana Izanagiego, a jego powód został opisany w micie o stworzeniu Japonii. Inni zaś, że zazdrośni bogowie Buddyjscy o Daikoku - boga bogactwa, za pomocą Enmy, sędziego w zaświatach, zesłały Oni, aby zniszczyć Daikoku(Baśń: Daikoku i diabel Oni). Postać tych demonów przeplata się między religią shinto, a buddyzmem.

   Podobnie jak z wyglądem, różne teksty pokazują różne zachowanie. Zazwyczaj łatwo wpadają w gniew, są mściwe oraz mają skłonności do zjadania ludzi. ( np. w baśni o demonie z bramy Rashōmon) Jednak wyobraźnia ludowa nasyciła te postacie komizmem. Oni są też przedstawiane jako naiwne,przekupny, bezradne wobec chytrości ludzi. Lubią sake i potrafią pić na umór, a w stanie upojenia alkoholowego wyprawiają śmieszne harce lub pijackie awantury. Mimo całej tej komicznej otoczki historie o Oni zazwyczaj są brutalne i nie stronią od opisów ludzkich szczątków.

   Najsłynniejsza japońska baśń o Momotarō - Brzoskwiniowym Chłopcu - przedstawia Oni jako dosyć głupie istoty, nad którymi wygrał chłopiec. W tej bajce młodzian urodzony z brzoskwini  i wychowany przez starsze małżeństwo postanawia wyruszyć na wyspę Oni, aby pokonać jej mieszkańców. Momotarō w trakcie swojej podróży zyskuje przyjaciół: bażanta,małpę i psa. Kiedy już dotarli na wyspę, 15-latek poprosił bażanta, aby ten poinformował demony o jego przybyciu i ewentualnym pójściem na ugodę. Te jednak zadrwiły z niego oraz rzuciły się do walki. Oczywiście Momotarō wygrał tę bitwę, natomiast herszta Oni zabrał  ze sobą na stały ląd jako jeńca wojennego. Bajka ta o niezwykle odważnym chłopcu pokazuje, że mimo swojej straszności Oni mogą zostać pokonane przez piętnastolatka.

  Demony Oni odgrywają ważną rolę w japońskich świętach i obrzędach. W sylwestra, również w dzień Koshōgatsu ( Mały Nowy Rok) przypadającym na okolo 15 stycznia, występują postacie wyglądające jak Oni. młodzież z lokalnej społeczności ubiera się w słomiane płaszcze, maski demonów i przechadzają się od domu do domu. Mieszkańcy dają im “ofiary” z jedzenia i picia, a przebierańcy straszą i ganiają młodsze dzieci. Można by to  było porównać do Halloween.

  Bardziej znanym i rozpowszechnionym obrzędem związanym z Oni jest święta Setsubun obchodzone na początku lutego. Jest to święto oddzielające stary rok od nowego oraz ma duże znaczenie religijne. Japończycy uważają ja za pęknięcie w czasie, okazję aby pojawiały się duchy, zarówno te dobre jak i te złe. Właśnie dlatego podczas tego świeta jest tradycja symbolicznego wypędzania Oni.

  W różnych postaciach Oni występują w tysiącach bajek, legend, świątecznych obrzędach i zwyczajach w całej Japonii. Nie można zaprzeczyć, że przy tak dużej ilości tych demonów w literaturze czy filmach mają one wpływ na kształtującą się kulturę. Mimo, że w większości przypadków są one pokazane jako krwiożercze, podszywające się pod ludzi bestię, ale ludzie i tak z nimi wygrywają. Więc można śmiało stwierdzić, że ich klęska jest takim odzwierciedleniem, czy też symbolicznym przekazem, iż dobro wygrywa ze złem oraz ludzie pokonują istoty nadprzyrodzone, w pewien sposób panują nad chaosem. Jednocześnie taki pokonany Oni staję się bardziej przyjaznym stworzeniem, a nawet można śmiało stwierdzić, że budzącym sympatię.