I. Kiến thức trọng tâm
1. Khái quát về cuộc đời
- Quang Dũng Tên thật là Bùi Đình Diệm (1921 - 1988), quê quán Phượng Trì, Đan Phương, Hà Tây. Là một nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Từng gia nhập quân đội, làm thơ, viết văn, biên tập viên nhà xuất bản
- Là một nghệ sĩ đa tài "cầm, kì, thi, hoạ", nhưng trước hết là một nhà thơ.
- Thành công khi viết về người lính.
- Hồn thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn, hào hoa.
2. Khái quát phong cách nghệ thuật tác giả Quang Dũng
- Quang Dũng là một người nghệ sĩ đa tài, thông thạo cầm, kì, thi, họa nên trong thơ ông luôn có sự hòa trộn, đan xen giữa các yếu tố nhạc - họa và thơ ca.
- Quang Dũng cũng là một người lính nên ông rất thành công khi viết về đề tài này. Người lính hiện lên trong thơ ông với vẻ đẹp hào hoa, nghệ sĩ và bị tráng.
- Ông được mệnh danh là nhà thơ của "Xứ Đoài mây trắng", thơ Quang Dũng kết tinh lấp lánh vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ, một phong cách thơ hồn nhiên, hồn hậu, phóng khoáng nhưng cũng chân thật như cá tính của ông.
- Thơ ông đậm chất sử thi và có khuynh hướng lãng mạn, một đặc điểm của văn học cách mạng, nhưng vẫn có đặc điểm riêng, đó là cảm hứng bi tráng khi viết về người lính.
- Quang Dũng đi nhiều viết nhiều, từ cuộc sống riêng đến tác phẩm của ông đã biểu hiện một cá tính, một phong cách nghệ sĩ độc đáo của mình.
- Thơ ông có giọng điệu ngang tàng, phóng túng đậm chất lính sử dụng bút pháp lãng mạn.
- Ngôn ngữ thơ sử dụng nhiều động từ và tính từ, những từ ngữ làm lên nội lực của hồn thơ ông.
3. Tác phẩm "Tây Tiến"
a. Hoàn cảnh sáng tác và vị trí tác phẩm
* Về đoàn binh Tây Tiến
- Tây Tiến là một đơn vị bộ đội trong kháng chiến chống Pháp, thành lập năm 1947; Quang Dũng làm đại đội trưởng.
- Thành phần: Đa phần là thanh niên Hà Nội hào hoa, lãng mạn, địa bàn đóng quân và hoạt động khá rộng (Sơn La, Lai Châu, Hoà Bình, miền Tây Thanh Hoá và cả Sầm Nưa của Lào để làm nhiệm vụ phối hợp với quân đội Lào bảo vệ biên giới Việt - Lào và đánh tiêu hao lực lượng Pháp.
- Trung đoàn Tây Tiến chiến đấu trong điều kiện gian khổ, thiếu thốn về vật chất, bệnh sốt rét hoành hành dữ dội. Tuy vậy, họ sống lạc quan và chiến đấu anh dũng.
- Phần đông người lính Tây Tiến xuất thân từ Hà Nội, họ là học sinh, sinh viên, "xếp bút nghiên" theo tiếng gọi của tổ quốc lên đường đi chiến đấu.
* Hoàn cảnh sáng tác và vị trí
- Khi Quang Dũng chuyển sang đơn vị khác ở Phù Lưu Chanh, trong nỗi nhớ đơn vị cũ ông sáng tác bài thơ "Nhớ Tây Tiến" vào cuối năm (1948). Bài thơ ra đời trong nỗi nhớ trung đoàn Tây Tiến và núi rừng Tây Bắc trong những năm kháng chiến chống Pháp.
- Ban đầu có tên "Nhớ Tây Tiến" và sau đổi thành "Tây Tiến" và in trong tập "Mây đầu ô" (1986).
b. Bố cục tác phẩm
- 14 câu thơ đầu: Qua nỗi nhớ Quang Dũng tái hiện thiên nhiên rừng núi Tây Bắc; những con đường hành quân; nhớ những người đồng đội cùng với kỉ niệm ấm áp tình quân dân.
+ 4 câu đầu: Nhớ về những địa danh, những tên đất, tên làng.
+4 câu tiếp: Nhớ về những chặng đường hành quân.
+6 câu còn lại: Nhớ người đồng đội và kỉ niệm ấm áp tình quân dân.
- 8 câu tiếp: Nhớ về đêm liên hoan văn nghệ và cảnh sông nước miền Tây.
+4 câu đầu: Nhớ về đêm liên hoan văn nghệ ấm áp tình quân dân
+4 câu tiếp: Nhớ cảnh sông nước miền Tây
- 8 câu tiếp: Khắc tạc chân dung người lính Tây Tiến
+ 2 câu đầu: Vẻ đẹp lãng mạn, bi tráng qua dáng vẻ bên ngoài và cuộc sống người lính Tây Tiến
+ 2 câu tiếp: Vẻ đẹp lãng mạn, bi tráng qua đời sống tâm hồn
+2 câu tiếp: Vẻ đẹp lãng mạn, bi tráng thể hiện qua tư thế lên đường vì lí tưởng
+2 câu tiếp: Vẻ đẹp lãng mạn, bi tráng qua sự hi sinh cao đẹp
- 4 câu cuối: Lời thề gắn bó sâu sắc với Tây Tiến
