Żëcé ë przigòdë Remùsa

Wobeczaje Remusa i ludzkô wo njim wudba.

Kjej dziseszé pokolenjé jesz chodzeło na dzecinnich nożkach, chtuż tej na Kaszubach nje znoł Remusa? —

Naksztołt tego smjecocha, chternigo zema vënekô na wuliczkji vsóv i mjasteczk, kanął won kożdą razą v przedednjé jarmarku, wodpustu abo i vjelgjigo svjęta mjedze ludztvem. V svojim vampsu foliszovim sztoperczeł won tej głovą, wokretą mucą barankovą, vesoko nad gromadą, zebraną na jarmarku v Brusach abo vestrzod bogato i bestro wobleczonich bjałk na wodpusce Matkji Boskji ve Vjelu: vsach, co berło trzimją żezni, vjesołi i spjevni Zemji Zaborskji. Nje wodbełë sę bez Remusa targji i wodpustë v zelonim, wod svojich lip tak przezvanim Lipuszu, chdze dravim prądem bjeżi Czornôvoda, spjeszącô sę do vjelgjich Vdzidzkjich jezór. Znała Remusa przesvjetnô Koscerzna, chdze podług stari ludzkji godkji Judosz sę mjoł wurodzëc, i zemja Skarszevskô, chdze potomcë sprovadzonich przez biskupóv kujavskjich za czasóv ksążęca Sambora kolonjistóv dzis jeszcze movją godką polaszącą. Navetk i daleko na połnjé za Charzichovskjim jezorem żijąci Gochovje ricerskjigo rodu kupalë jego tovarë: szkapłerze, różańce, ksążkji i pjesnjikji, — v czestim i chędogjim ale srodze zjnemczałim Betovje. Kosznjedrzë, godką nom cuzi, krevją blizkji — bo bjałkji z Kaszub bjerzą — vjidivelë Remusa pod Pękatą Vjeżą abo i przë Czervjoni Karczmje przedającigo svój tovor bjedni. Znałë Remusa wobjedvje Stężece: krolevskô i szlacheckô, po wobu brzegach Redunji wusadłë, tak że jich chędogji budinkji, czervjoni z ceglë, szaro-zelonavi v srąb, jak v zvjercadle szklą sę v ji vodach. Znałë jego i Serakojce, vjes głovnô Czestich Pól a przë tim przemeslnô i pełnô zëcô, i Chmjelno, wonegde głova całigo zemstva, chterne mjono vzęło wod chmjelu, co vërosł po wobu stronach koscoła z grobóv porë ludzi kochającich sę za żëcô v dovnich vjekach minjonich. V Parchovje, vsë zataconi za dużimi lasami, przedovoł Remus svoje ksążkji i pjesnjikji Kaszubom parafiji Parchovskji i tim, co sedzelë nad Vjelgjim Moluszem, i tim, co z Pomorskji ze za granjice provinceji zazerelë do svojich braci za mjedzą. V Suleczinje, chdze koscoł nji mô zvonnjice, jakji bełbe jarmark bez Remusa? Wu njego bo też nabivac beło możno książkji, jakjich nje przedovelë v njiżodni kscgarnji, jak: "Płacz i narzekanjé Wojcóv Svjętich v wotchłanji", "Róża z Tandeburga", "Ali Baba i szterdzesce rozbojnjikóv", "Skorb kaszebsko-słovjińskji movë" naszigo Cejnovë, Mjoł won na svoji karze frantovkji Jarosza Derdovskjigo: Poceszną povjostkę wo bjednim "Jasku z knjeji", płaczlevé i poceszné przigodë pana Czorlińskjigo, chturen do Pucka jachoł sece kupac a przez pjekjelnigo mula, co mu go zadoł mscevi żid, dalek i szerok vanożëc muszoł po kaszubskjim kraju, jaż go vjernô bjałka navroceła do dom. Ksążkji, jakji le jeden Fijałek v Chełmnje mjoł v svoji ksążnjicë, Remus wobvozeł po vsach i mjastach kaszubskjich: "Valek na jarmarku" i "Vëmarsz żedóv do Palestinë", zełgané przez psotnjika Derdę. Wu njego jedinigo nabëc beło możno marsz, wułożoni przez kaszubskjigo ksędza Kelera: "Marsz, marsz, me serce na Kalvariją!", chturen spjevają v Mjirachovskjim lese, kąde jidą naszi kompanjija do Vejherova.

Vozeł Remus na svoji karze takji pjesnjikji, jakji norod kaszubskji lubjił vëspjevivac. Z jego mizernigo vozedła na jednim kole szłë te pjesnje do chat ludu, chdze wuczilë sę jich przë kominkach młodi wod starich, njepomnąci, że bjedni Remus jim te pjesnje przënjosł na rozvjeselenjé serca...

Zkąd won sę vzął?... Njicht tego nje vjedzoł. Njicht nje znoł jego matkji, anji wojca, anji przejacelstva, anji chatë, v chterni sę wurodzeł, anji vsë, co go vëchovała. Po zemji kaszubskji chodzeł i noseł ludovji pjesnjikji i ksążkji, nobożné i svjatové, a lud je broł, jakbe to tak bëc muszało. A njikomu nje przëszło do głovë, jak to dzivno, że takji prosti, njewuczałi człovjek, vzoru strecha, hańdluje pravje ksążką i pjesnjikjem. Znają na Kaszubach takjich, co ze szopką chodzą kole Gód i Svjętich Trzech Kroli i pokazują Matkę Boską z Dzecątkjem v stanji v tovarzestvje pastuszkóv i njemigo stvorzenjô. Za to jim gburzë dają dobrą kolędę: chleba, słonjinë i mąkji. Znani są też dżadë pod koscołem spjevająci wo Svjętim Jerzim i Svjęti Barbarze. A lud jich barzo wuvożô i chętno vtikô detka v wodemkłą rękę. Są i takji, co v koszu na plecach noszą zobovkji dlo dzeci i jinszi gvoł i przedovają to po checzach i po jarmarkach.