Ang simoy ng hangin ay nagdala ng amoy ng ulan, ang mga dahon ng puno ay bahagyang naglalaro sa ihip nito. Nakasandal si Ana sa veranda ng kubo, pinagmamasdan ang pagbabago ng kulay ng langit. Ang araw ay nagsisimulang lumubog, nagpapalitaw ng mga kulay ng kahel at lila sa kalangitan.
"Lola," tawag ni Ana, ang kanyang boses ay puno ng pag-usisa. "Pwede po ba kayong magkwento ulit?"
Ngumiti si Aling Marta, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-alaala. "Syempre naman, anak. Ano ang gusto mong malaman?"
"Gusto ko pong malaman ang tungkol sa bakod," sagot ni Ana, tumuturo sa bakod na nakapalibot sa kanilang kubo. "Bakit po ito nandito? At bakit po ito napakataas?"
"Ah, ang bakod," sabi ni Aling Marta, ang kanyang mga mata ay naglalakbay sa nakaraan. "Ang bakod na ito ay may mahabang kwento. Ito ay isang simbolo ng aking nakaraan, ng aking mga pagsubok, at ng aking mga pag-asa."
Napabuntong-hininga si Aling Marta. "Noong bata pa ako, ang bakod na ito ay hindi kasing taas ng ngayon," sabi niya. "Ito ay isang maliit na bakod na gawa sa kawayan. At dito ko nilalaro ang aking mga laro, dito ko nakilala ang aking mga kaibigan, at dito ko naramdaman ang kaligayahan."
"Pero bakit po naging mataas?" tanong ni Ana, nagtataka kung ano ang nagbago sa bakod.
"Dahil sa mga pagsubok na aking naranasan," sagot ni Aling Marta, ang kanyang boses ay nanginginig sa lungkot. "Nang mamatay ang aking asawa, parang gumuho ang aking mundo. Parang nawala ang aking kaligayahan, ang aking pag-asa, at ang aking pananampalataya. At para maprotektahan ang aking sarili sa sakit, nagtayo ako ng mataas na bakod. Isang bakod na naghihiwalay sa akin sa mundo, sa sakit, at sa lahat ng aking mga problema."
"Pero bakit po hindi niyo hinanap ang inyong pamilya?" tanong ni Ana, ang kanyang boses ay puno ng pag-aalala.
"Nahihiya ako," sagot ni Aling Marta, ang kanyang mga mata ay puno ng kalungkutan. "Natatakot akong makita ang kanilang mga reaksyon. Natatakot akong mas lalong masaktan. Kaya nagtago ako sa aking kubo, sa likod ng aking bakod. Nais kong mag-isa, mag-isip, at magdalamhati."
"Pero hindi ba kayo nagsisisi?" tanong ni Ana, ang kanyang boses ay puno ng pakikiramay.
"Oo naman, anak," sagot ni Aling Marta, ang kanyang mga mata ay puno ng pagsisisi. "Nais kong makasama ang aking pamilya, nais kong maramdaman ang kanilang pagmamahal. Pero natatakot ako. Natatakot akong mawala ang aking kalayaan, ang aking pag-iisa, at ang aking kapayapaan."
"Pero lola, hindi po kayo nag-iisa," sabi ni Ana, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-asa. "Mayroon po kayong pamilya. Mayroon po kayong kaibigan. At mayroon po kayong ako."
Ngumiti si Aling Marta, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-asa. "Tama ka, anak," sagot niya. "At simula ngayon, ibababa ko na ang aking bakod. Ibababa ko na ang aking mga pader. At magbubukas ako sa mundo, sa pag-ibig, at sa pag-asa."
Tumingin si Ana sa mataas na bakod. Alam niya na ang bakod ay hindi lang isang simbolo ng lungkot ni Aling Marta. Ito rin ay simbolo ng kanyang pag-asa. Dahil sa likod ng bakod na iyon, nagsimulang lumago ang pag-asa ni Aling Marta, nagsimulang mamulaklak ang kanyang puso, at nagsimulang magbalik ang kanyang pananampalataya.
"Lola," tanong ni Ana, ang kanyang boses ay puno ng pag-usisa. "Ano po ang gagawin niyo ngayon?"
Ngumiti si Aling Marta, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-asa. "Maraming bagay, anak," sagot niya. "Una, pupunta ako sa bayan. Matagal na akong hindi nakakapunta doon. Nais kong makita ang mga tao, makipag-usap sa kanila, at maramdaman ang pagmamahal ng aking komunidad."
"Pupunta po ba tayo sa bayan?" tanong ni Ana, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-asa. "Gusto ko pong sumama sa inyo!"
"Syempre naman, anak," sagot ni Aling Marta. "Ikaw ang aking kasama sa paglalakbay. At magkakasama nating haharapin ang mundo, ang ating mga takot, at ang ating mga pangarap."
Nag-umpisa nang sumikat ang buwan, nagbibigay ng isang maputlang liwanag sa paligid. Naglakad si Ana at Aling Marta patungo sa gate ng kubo, ang kanilang mga puso ay puno ng pag-asa.
"Lola, bakit po kailangan nating buksan ang gate?" tanong ni Ana, tumuturo sa gate ng bakod.
"Dahil hindi tayo dapat nakukulong sa ating mga takot, anak," sagot ni Aling Marta. "Ang gate na ito ay simbolo ng ating mga pader, ng ating mga limitasyon. At ngayon, ibababa na natin ang mga pader na ito, at bubuksan na natin ang ating mga puso sa mundo."
Sabay nilang binuksan ang gate, ang mga bisagra ay naglalabas ng isang tunog na tila pagdiriwang ng isang bagong simula.
"Lola, parang ang ganda ng mundo," sabi ni Ana, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pagkamangha.
"Oo naman, anak," sagot ni Aling Marta. "Ang mundo ay maganda, puno ng pag-asa, at puno ng pagmamahal. Kailangan lang nating buksan ang ating mga mata at ang ating mga puso upang makita ito."
Naglakad si Ana at Aling Marta sa daan, ang kanilang mga paa ay naglalakad patungo sa bayan, ang kanilang mga puso ay naglalakad patungo sa isang bagong simula. Ang kanilang mga puso ay puno ng pag-asa.
Sa kanilang paglalakad, nakasalubong nila ang mga tao, ang mga nakangiti at nakikipag-usap sa kanila. Ang mga tao ay nagtatanong kung saan sila pupunta at kung bakit sila naglalakad sa gabi.
"Pupunta po kami sa bayan," sagot ni Ana, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-asa. "Nais po naming makita ang mundo at maramdaman ang pagmamahal ng aming komunidad."
Tumawa ang mga tao at nagsabi ng "Magandang gabi!"
Naramdaman ni Ana ang pagmamahal ng komunidad, ang pag-asa ng mga tao, at ang kagandahan ng mundo.
"Lola, nakakatakot pala ang mundo," sabi ni Ana, ang kanyang boses ay bahagyang nanginginig. "Pero parang mas masaya rin pala."
Ngumiti si Aling Marta. "Oo naman, anak," sagot niya. "Ang mundo ay puno ng mga pagsubok, ng mga panganib, at ng mga sakit. Pero ang mundo ay puno rin ng pag-asa, ng pagmamahal, at ng kagandahan. At kailangan nating matutong maglakad sa mundo na puno ng pag-asa, na puno ng pagmamahal, at na puno ng kagandahan."
At habang patuloy silang naglalakad patungo sa bayan, ang buwan ay nagniningning nang mas malakas, na tila isang gabay sa kanilang paglalakbay. Ang kanilang mga puso ay puno ng pag-asa. At ang kanilang mga pangarap ay nagsisimula nang lumago, katulad ng mga halaman na kanilang itinanim sa bakuran.
Habang papalapit sila sa bayan, unti-unting nagiging mas maingay ang paligid. Ang mga tunog ng sasakyan, ang sigawan ng mga tao, at ang musika mula sa mga tindahan ay nagsasabog ng isang kakaibang enerhiya sa hangin.
"Lola, ang ganda pala ng bayan," bulong ni Ana, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pagkamangha. Ang mga ilaw mula sa mga tindahan ay nagpapalitaw ng iba't ibang kulay sa paligid, na tila isang malaking obra maestra ng mga kulay.
"Oo naman, anak," sagot ni Aling Marta, ang kanyang boses ay puno ng pag-alaala. "Noong bata pa ako, mas tahimik pa ang bayan na ito. Pero kahit na nagbago na ang bayan, may mga bagay pa rin na nananatili. Ang mga tao, ang kanilang pagmamahal, at ang kanilang pag-asa."
"Lola, gusto ko pong makita ang palengke," sabi ni Ana, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-usisa. "Narinig ko po mula sa mga tao sa kubo na ang palengke ay masaya at masigla."
"Oo naman, anak," sagot ni Aling Marta. "Ang palengke ay isang simbolo ng ating pagiging tao. Ito ay isang lugar kung saan nagtatagpo ang mga tao, kung saan nagbabahagi sila ng kanilang mga produkto, at kung saan sila nag-uusap at nagtatawanan."
Nakarating sila sa palengke, isang malawak na espasyo na puno ng mga tao, mga produkto, at mga tunog. Ang mga tao ay nagtitinda ng mga prutas, gulay, isda, karne, at iba pang mga produkto. Ang mga tindera ay nagtatawag ng mga mamimili, ang mga bata ay naglalaro, at ang mga matatanda ay nagkukuwentuhan.
"Lola, ang dami pong tao," bulong ni Ana, ang kanyang mga mata ay naglalakbay sa paligid. "Parang hindi ako sanay sa ganito karaming tao."
"Huwag kang mag-alala, anak," sagot ni Aling Marta. "Masasanay ka rin. At tandaan mo, ang pagiging kasama ng ibang tao ay isang magandang bagay. Ito ay nagbibigay sa atin ng lakas, ng suporta, at ng pagmamahal."
Naglakad sila sa gitna ng palengke, pinagmamasdan ang mga produkto, at nakikipag-usap sa mga tao. Nakasalubong nila ang isang matandang babae na nagtitinda ng mga prutas.
"Magandang gabi po, Aling Marta," bati ng matandang babae.
"Magandang gabi rin po, Aling Maria," sagot ni Aling Marta.
"Sino po ang batang ito?" tanong ni Aling Maria.
"Si Ana po, Aling Maria," sagot ni Aling Marta. "Ang apo ko."
"Ay, ang ganda naman pala ng apo mo, Aling Marta," sabi ni Aling Maria.
"Salamat po," sagot ni Aling Marta.
Nag-usap sila ng sandali tungkol sa mga pangyayari sa bayan. At pagkatapos, nagpaalam na si Aling Marta at Ana.
"Lola," tanong ni Ana, ang kanyang boses ay puno ng pag-usisa. "Gusto ko pong kumain ng prutas. Pwede po ba tayong bumili?"
"Oo naman, anak," sagot ni Aling Marta. "Anong gusto mong prutas?"
"Gusto ko pong kumain ng mangga," sagot ni Ana.
Bumili si Aling Marta ng isang mangga para kay Ana. At habang kinakain ni Ana ang mangga, naisip niya ang lahat ng nangyari sa kanilang paglalakbay.
"Lola, ang sarap pala ng mangga," sabi ni Ana, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa tuwa. "Masarap din pala ang buhay sa bayan."
"Oo naman, anak," sagot ni Aling Marta. "Ang buhay ay masarap, lalo na kung may mga taong nagmamahal sa atin. At ngayon, alam mo na, hindi ka nag-iisa. Mayroon ka nang pamilya, mayroon ka nang kaibigan, at mayroon ka nang tahanan."
Habang patuloy nilang tinatamasa ang kagandahan ng palengke, nagsimulang magdilim ang langit. Ang mga ilaw sa paligid ay nagsimulang magningning, nagbibigay ng isang kakaibang kagandahan sa palengke. Ang mga tao ay nagsimula nang mag-alisan, ang mga tindera ay nagsimulang mag-impake ng kanilang mga paninda, at ang tunog ng palengke ay unti-unting humupa.
"Lola, gabi na pala," sabi ni Ana, ang kanyang boses ay bahagyang nanginginig. "Gusto ko na pong umuwi."
"Oo naman, anak," sagot ni Aling Marta. "Tara na."
Sabay silang naglakad pabalik sa kubo, ang kanilang mga puso ay puno ng pag-asa at pagmamahal.
Sa kanilang paglalakad, nakasalubong nila ang isang grupo ng mga kabataan na nagtatawanan at nagkukuwentuhan.
"Magandang gabi po," bati ni Ana sa mga kabataan.
"Magandang gabi rin po," sagot ng mga kabataan.
"Sino po kayo?" tanong ni Ana.
"Kami po ang mga anak ng mga magsasaka sa paligid," sagot ng isang kabataan. "Naglalakad lang po kami pauwi."
"Gusto niyo po bang sumama sa amin?" tanong ni Ana, ang kanyang boses ay puno ng pag-aalok.
Ngumiti ang mga kabataan. "Salamat po, pero hindi na po. Malapit na po kami sa aming mga bahay."
"Sige po," sagot ni Ana. "Mag-ingat po kayo sa paglalakad."
"Salamat po," sagot ng mga kabataan.
Habang patuloy silang naglalakad, naisip ni Ana ang mga kabataan. Naisip niya na ang mundo ay puno ng mga tao, ng iba't ibang kultura, at ng iba't ibang pangarap. At naisip niya na ang pagiging bukas sa iba ay isang magandang bagay.
Nakarating na sila sa kubo, ang kanilang mga paa ay pagod pero ang kanilang mga puso ay puno ng pag-asa.
"Lola," sabi ni Ana, ang kanyang boses ay puno ng pasasalamat. "Salamat po sa pagdadala sa akin sa bayan. Natuto po ako ng maraming bagay."
"Walang anuman, anak," sagot ni Aling Marta, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-asa. "Ang paglalakbay na ito ay isang magandang aral para sa ating dalawa. Natutunan nating buksan ang ating mga puso sa mundo, sa pagmamahal, at sa pag-asa."
Pumasok sila sa kubo, ang kanilang mga puso ay puno ng pagmamahal at pag-asa.
"Lola, gusto ko pong matuto ng maraming bagay," sabi ni Ana. "Gusto ko pong matutong mag-alaga ng mga halaman, magluto ng masarap na pagkain, at mag-awit ng mga magagandang awitin."
"Syempre naman, anak," sagot ni Aling Marta. "Maraming bagay na pwede mong matutunan dito sa kubo. At ako ay narito upang turuan ka."
"Salamat po, Lola," sabi ni Ana, ang kanyang mga mata ay nagniningning sa pag-asa.
At habang patuloy silang nagkukuwentuhan, nag-uumpisa nang mag-alab ang apoy sa kalan, na tila isang simbolo ng kanilang pag-asa. Ang kanilang mga puso ay puno ng pagmamahal at pag-asa.
