Yetenek, dürüstlük, güvenilirlik, iyi huyluluk ve ahlaki davranışlar ise ço- ğunlukla inançsızlarda görülen özelliklerdi.
Okullar Hıristiyan ilmihalini öğretiyor ve öğrencileri kiliseye yolluyor. Devlet memurlarından, mezheplerinin eğitimini aldıklanna dair belge soruluyor. Ama bizim çevremizden olan biri eğitimini tamamladıktan sonra devlet memurluğuna da girmediyse bugün bile (eskiden daha da kolaydı) rahat bir on-yirmi yıl Hıristiyanlar arasında bulunduğunu ve de Hıristiyan Ortodoks Kilisesinin bir üyesi kabul edildiğini unutarak yaşayabilirdi. Eskiden olduğu gibi bugün de, kabul edildiği var sayılan ve dış baskılarla desteklenen dinsel öğreti bilginin ve kendisiyle çelişen hayat deneyimIerinin etkisiyle gittikçe çözülmekte ve herhangi bir kişi kendisine çocuklukta verilen dinsel öğretiyi bozulmamış bir şekilde muhafaza ettiğini zannederek yaşayadururken aslında inancından geriye hiçbir şey kalmamış olmaktadır.
Bir zamanlar S ... adındaki zeki ve dürüst bir adam bana inan- maktan nasıl vazgeçtiğini anlatmıştı. Bir av sırasında - o zamanlar yirmi altısına çoktan basmış - o gece kamp yaptıkları yerde çocuk- luktan kalma bir alışkanlıkla akşam vakti dua etmek için dizlerinin üstüne çökmüş. Onunla ava gelen ağabeyi uzandığı kuru otların üzerinden onu izliyormuş. S ... dua etmeyi bitirip yatmak için ha- zırlanırken ağabeyi ona şöyle demiş: "Bunu hala yapıyorsun ha?" Aralannda başka bir konuşma geçmemiş. Ama o günden sonra S ... dua etmeyi ve kiliseye gitmeyi bırakmış. Otuz yıldır ne dua ediyor, ne Aşai Rabbani ayinine katılıyor, ne de kiliseye gidiyor. Bu, ne ağabeyinin fIkirlerinden, ne kendisinin bu fIkirlere katılmış olma- sından, ne de kendi ruhunda başka bir inançta karar kılmış olma- sından kaynaklanıyordu. Ağabeyinin söylediği söz kendi ağırlığıyla zaten çökrnek üzere olan bir duvann tek bir dokunuşla yıkılması gibi bir etki yapmıştı sadece. O söz, kendisinin inancın kapladığını sandığı yerde aslında uzun süreden beri bir boşluğun var olageldiğini ve dua ederken bir takım sözleri söylemenin
