CHƯƠNG 3. HỆ TIÊU HÓA
I. Đại cương về bộ máy tiêu hoá
Các động vật dị dưỡng muốn tồn tại, sinh trởng và sinh sản phải đảm bảo cung cấp cho các tế bào của mình các nguyên liệu và nguồn năng lượng để tổng hợp các thành phần trong chất nguyên sinh.
Thức ăn được thu nhận dưới dạng các prôtit, lipit, gluxit và được biến đổi thành các amin axit, axit béo, glyxerin, gluco và được cơ thể hấp thu, sử dụng.
Quá trình thu nhận, tiêu hoá, hấp thu và bài tiết chất cặn bã gọi là quá trình tiêu hoá bao gồm:
+ Tiêu hoá cơ học
+ Tiêu hoá hoá học dưới tác dụng của các men tiêu hoá (enzymes).
Hai quá trình này gắn bó mật thiết với nhau và hỗ trợ cho nhau và do các cơ quan thuộc bộ máy tiêu hoá đảm nhiệm.
- Ống tiêu hoá chia làm ba phần: Trước, Giữa và Sau.
+ Phần trước gồm xoang miệng và phụ cận; hầu; thực quản
+ Phần giữa gồm dạ dày, ruột non, các tuyến tiêu hoá lớn
+ Phần sau: ruột già và trực tràng.
Bộ máy tiêu hoá ở động vật có xương sống thực hiện các chức năng:
(1) thu nhận thức ăn
(2) tiêu hoá, hấp thu các chất dinh dưỡng từ thức ăn
(3) bài tiết các chất cặn bã ra ngoài.
Các phần trong bộ máy tiêu hoá gồm có miệng, hầu, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già và các tuyến nước bọt, gan, tụy.
Các đoạn của ống tiêu hoá đều có tiết diện tròn bao gồm:
(1) Lớp áo ngoài: mỏng, có cấu tạo tổ chức liên kết.
(2) Lớp áo cơ: chủ yếu có cấu tạo cơ trơn, có đoạn là cơ vân, có các lớp cơ vòng và lớp cơ dọc
(3) Lớp hạ niêm mạc: là lớp tổ chức liên kết dày chứa thần kinh, mạch quản và các tuyến nằm dưới lớp niêm mạc.
(4) Lớp niêm mạc là lớp trong cùng của ống tiêu hoá được chia thành:
+ Lớp cơ niêm
+ Hạ niêm mạc
+ Lớp biểu mô niêm mạc
Hình 2. Sơ đồ tổng quát về hệ tiêu hóa ở động vật
1.1. Xoang miệng
Giới hạn xoang miệng: Phía trước là môi, 2 bên có má, phía trên là vòm khẩu cái, phía sau là màng khẩu cái. Trong miệng có lưỡi và răng.
1.1.1.Môi (labia; lips)
Miệng của động vật có vú có 2 môi gồm môi trên và môi dưới. Hai môi gặp nhau ở mép. Giữa mặt ngoài môi trên có rãnh nhân trung.
Cấu tạo: Môi được cấu tạo 4 lớp:
- Lớp da do biểu mô kép lát sừng hoá tạo thành, mỏng, mềm , dễ cử động, trên môi có các lông súc giác.
