CHƯƠNG 6. BỘ MÁY SINH DỤC VÀ BÀI TIẾT
Bộ máy bài tiết sinh dục gồm:
- Cơ quan bài tiết: sản sinh và bài tiết nước tiểu gồm thận, ống dẫn niệu, bóng đái, niệu đạo.
- Cơ quan sinh dục sản xuất tế bào sinh dục, thực hiện chức năng giao phối và sinh sản.
Về nguồn gốc phát sinh và giải phẫu định khu, chúng có mối liên quan mật thiết với nhau và có một số bộ phận chung nhau (niệu đạo, dương vật ở con đực, âm đạo ở con cái).
A. Hệ bài tiết
Cấu tạo trong và cấu tạo vi thể thận
1. Thận: renes; kidneys
Gia súc có 2 quả thận là cơ quan sản sinh nước tiểu nằm ở 2 bên và dưới các đốt sống lưng cuối và vùng hông; trong xoang bụng ngoài lá thành xoang phúc mạc. Nước tiểu sinh ra trong thận được đổ vào xoang thận rồi theo ống dẫn niệu đến bóng đái (bàng quang) sau đó theo niệu đạo đổ ra ngoài.
1.1. Vị trí và hình thái ngoài
Thận có hình thái ngoài khác nhau tuỳ loài gia súc.
- Đặc điểm chung: Mỗi quả thận có 2 mặt, 2 cạnh, 2 đầu.
+ Mặt lưng áp sát phía dưới 2 bên cột sống, cong lồi và được mỡ bao bọc.
+ Mặt bụng dẹp hơn.
+ Cạnh ngoài cong lồi,
+ Cạnh trong: phần giữa có rốn thận là nơi mạch quản, thần kinh đi vào thận và nơi đi ra của ống dẫn niệu.
+ Đầu trước hướng về phía ngực.
+ Đầu sau hướng về xoang chậu.
Mặt ngoài thận được bao bọc bởi một lớp màng trơn, nhẵn và dễ bóc ra khỏi bề mặt thận. ở rốn thận, lớp màng này chui sâu vào trong tiếp giáp với màng của các mạch quản phân đến thận.
1.2. Hình thái trong:
- Bên ngoài được bao bọc bởi lớp màng sợi và mỡ;
- Chính giữa vùng rốn thận là xoang thận chứa bể thận;
- Xung quanh xoang thận là tổ chức thận gồm miền tuỷ ở trong, miền vỏ ở ngoài sát lớp màng sợi.
- Trong thận còn có mạch quản, thần kinh.
* Màng sợi: Bao bọc bên ngoài. ở loài nhai lại, bao sợi len lỏi giữa các rãnh trên bề mặt thận và khó bóc. Ở bò và lợn, bao sợi chui vào rốn thận lót trong lòng xoang thận bọc lấy các đài thận và các mạch quản. Bên ngoài bao sợi được phủ một lớp mỡ.
* Miền vỏ: Màu đỏ nâu, nhiều mao mạch.
+ Sát bao sợi có nhiều các tiểu thể thận hay tiểu thể Malpighi (mal-phi-gi).
+ Phía trong gồm các tháp thận (renal pyramid). Một tháp thận có khoảng 300-500 tháp ferrein (phe-ranh), giữa các tháp thận là các cột thận hay cột Bertin (béc-tanh).
