Borderline

Jak rozpoznać Borderline?

To, co najwyraźniej odróżnia zaburzenia osobowości typu borderline od innych zaburzeń osobowości, to przede wszystkim trudność w jednoczesnym odbieraniu „dobrych" i „złych" aspektów innych osób. Są one odbierane skrajnie, a postawy wobec nich często się zmieniają – od uwielbienia i idealizacji do nienawiści i dewaluacji. Bywa to niezmiernie trudne i bolesne dla „odbiorców" tych uczuć – zarówno dla rodziny, przyjaciół, znajomych, jak i dla lekarzy czy terapeutów. U bliskich mogą się naprzemiennie pojawiać fantazje o ratowaniu pacjenta, poczucie winy, uczucia złości i niechęci, lęku czy bezsilności, a także – w przypadku osób udzielających fachowej pomocy – zachowania naruszające granice etyki zawodowej. Trudności w kontaktach z osobami z zaburzeniami „z pogranicza" nie dotyczą jedynie najbliższych relacji. Wychodzą one daleko poza obszar psychiatrii i psychoterapii.

Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 wyróżnia się osobowość chwiejną emocjonalnie, która obejmuje dwa podtypy: impulsywny (F60.30) i borderline (F60.31).

Typ impulsywny osobowości chwiejnej emocjonalnie – cechy charakterystyczne to wyraźna skłonność do konfliktów oraz kłótliwość; ponadto, do rozpoznania niezbędne jest stwierdzenie co najmniej dwóch spośród następujących cech:

-skłonność do działań impulsywnych
-łatwość do reagowania gniewem lub przemocą,
-trudności z podtrzymaniem działań, które nie przynoszą szybkiej satysfakcji,
-niestabilny i kapryśny nastrój.

Typ z pogranicza osobowości chwiejnej emocjonalnie, czyli borderline, musi spełniać trzy z pośród następujących cech:

-niejasności dotycząc obrazu własnej osoby,
-brak precyzyjnych celów i preferencji (również seksualnych,
-angażowanie się w intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów) emocjonalnych
-próby uniknięcia potencjalnego porzucenia
-groźby lub działania samobójcze i samouszkadzające
-stałe uczucie pustki wewnętrznej.

Autorzy klasyfikacji DSM-IV nie uwzględnili rozróżnienia na opisane w ICD-10 podtypy. Osobowość borderline jest tutaj zdefiniowana jako wzorzec zachowań zdominowany niestabilnością w relacjach interpersonalnych, w ocenie własnej osoby i w zakresie emocjonalnym oraz z wyraźnie zaznaczoną wybuchowością. Ustalenie takiego rozpoznania jest zasadne, gdy obecnych jest co najmniej pięć z poniższych cech:

-podejmowanie rozpaczliwych wysiłków w celu zapobieżenia porzuceniu realnemu lub wyimaginowanemunie
-stałe ale intensywne związki interpersonalne (krańcowe idealizowanie lub dewaluowanie)
-zaburzenia tożsamości – utrwalony i wyraźnie zaburzony, zniekształcony lub niestabilny obraz własnej osoby lub poczucia własnej wartości
-impulsywność w co najmniej dwóch obszarach stanowiących potencjalne zagrożenie dla samego siebie (życie seksualne, wydawanie pieniędzy, używanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne prowadzenie samochodu, napadowe objadanie się)
-nawracające zachowania samobójcze, próby lub groźby samobójcze, dokonywanie samookaleczeń
-niestabilność emocjonalna wywołana nadmierną reaktywnością nastroju
-przewlekłe uczucie pustki
-nieadekwatny do sytuacji silny gniew lub brak kontroli nad wybuchami gniewu
-przemijające, związane ze stresem myśli o charakterze paranoidalnym lub zaznaczone objawy dysocjacyjne.

W diagnostyce pomocny bywa ustrukturyzowany wywiad kliniczny przeznaczony do oceny zaburzeń osobowości z osi II DSM-IV – czyli SCID-II (Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis II Personality Disorders), który zawiera m.in. takie pytania: Czy często popadał(a) Pan(i) w przerażenie, myśląc, że ktoś, na kim Panu(i) zależy, może Pana(ią) opuścić? Czy związki z ludźmi, na których naprawdę Panu(i) zależy, mają dużo skrajnych wzlotów i upadków?