Nguyễn Minh Châu (20 tháng 10 năm 1930 - 23 tháng 1 năm 1989) là một nhà văn có ảnh hưởng quan trọng đối với văn học Việt Nam trong giai đoạn chiến tranh Việt Nam và thời kỳ đầu của đổi mới.
-Tiểu sử: Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930, quê ở làng Văn Thai, tên nôm là làng Thơi, xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
Theo lời kể của vợ ông, bà Nguyễn Thị Doanh, tên khai sinh của Nguyễn Minh Châu là Nguyễn Thí. Chỉ tới khi đi học, bố mẹ mới đổi tên cho ông thành Minh Châu. Trong những ghi chép cuối cùng, Ngồi buồn viết mà chơi ông viết trong những ngày nằm viện ở Bệnh viện Quân y 108, Nguyễn Minh Châu tự nhận xét về mình: "Từ lúc còn nhỏ tôi đã là một thằng bé rụt rè và vô cùng nhút nhát. Tôi sợ từ con chuột nhắt cho đến ma quỷ. Sau này lớn lên, đến gần sáu chục tuổi, đến một nơi đông người tôi chỉ muốn lẻn vào một xó khuất và chỉ có như thế mới cảm thấy được yên ổn và bình tâm như con dế đã chui tọt vào lỗ".
Năm 1945, ông tốt nghiệp trường Kỹ nghệ Huế với bằng Thành chung. Tháng 1 năm 1950, ông học chuyên khoa trường Huỳnh Thúc Kháng tại Nghệ Tĩnh và sau đó gia nhập quân đội, học ở trường sỹ quan lục quân Trần Quốc Tuấn. Từ năm 1952 đến 1956, ông công tác tại Ban tham mưu các tiểu đoàn 722, 706 thuộc sư đoàn 320. Từ năm 1956đến 1958, Nguyễn Minh Châu là trợ lý văn hóa trung đoàn 64 thuộc sư đoàn 320. Năm 1961, ông theo học trường Văn hóa Lạng Sơn. Năm 1962, Nguyễn Minh Châu về công tác tại phòng Văn nghệ quân đội, sau chuyển sang tạp chí Văn nghệ quân đội. Ông được kết nạp vào Hội nhà văn Việt Nam năm 1972.
Nguyễn Minh Châu qua đời ngày 23 tháng 1 năm 1989 tại Hà Nội, thọ 59 tuổi.
-Sự nghiệp văn học: Năm 1960, Nguyễn Minh Châu viết truyện ngắn đầu tay Sau một buổi tập. Trong sự nghiệp sáng tác kéo dài ba thập kỷ (1960-1989), khép lại với chuyện vừa Phiên chợ Giát viết năm 1989, ông để lại 13 tập văn xuôi và một tiểu luận phê bình. Các tác phẩm chính của ông là Cửa sông (tiểu thuyết, 1966), Những vùng trời khác nhau (truyện ngắn, 1970),Dấu chân người lính (tiểu thuyết, 1972), Miền cháy (tiểu thuyết, 1977), Lửa từ những ngôi nhà (tiểu thuyết, 1977) Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (truyện ngắn, 1983),Bến quê (truyện ngắn, 1985), Mảnh đất tình yêu (tiểu thuyết, 1987), Cỏ lau (truyện vừa, 1989)...
-Các tác phẩm chính:
Cửa sông (tiểu thuyết, 1966) Những vùng trời khác nhau (truyện ngắn, 1970) Dấu chân người lính (tiểu thuyết, 1972) Miền cháy (tiểu thuyết, 1977) Lửa từ những ngôi nhà (tiểu thuyết, 1977) Những người đi từ trong rừng ra (tiểu thuyết, 1982) Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (truyện ngắn, 1983) Bến quê (truyện ngắn, 1985) Mảnh dất tình yêu (tiểu thuyết, 1987) Hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn nghệ minh hoạ (1987) Cỏ lau (truyện vừa, 1989). Nguyễn Minh Châu toàn tập (NXB Văn Học, 2001)
-Đánh giá :
Lớn lên trong thời kì đất nước bị chia cắt, chiến tranh gây bao đau thương, phần nào mà hoàn cảnh hằn vào trong nhà văn, để từ đó ông viết lên những tác phẩm mang màu sắc hiện thực, Mỗi tác phẩm là một khía cạnh khác nhau, cả trong góc khuất nơi tâm hồn con người vẫn thường bị chôn kín đến những thực tại ngoài đời sống, Tất cả đều được ông đưa vào văn học, tạo ra một sắc mới cho văn xuôi cách mạng. Chủ đề trong các tác phẩm của Nguyễn Minh Châu viết trong thời kỳ chiến tranh thường tập trung phản ánh và miêu tả chiến tranh, về phẩm chất yêu nước, tinh thần gan dạ của các chiến sĩ trong cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc ta như các cuốn tiểu thuyết Cửa sông, Dấu chân người lính, Lửa từ những ngôi nhà, Mảnh trăng cuối rừng, … Sau chiến tranh, Nguyễn Minh Châu đã chuyển mình từ những trang viết về người lính mang đậm cảm hứng lãng mạn và sử thi sang hiện thực sang chủ nghĩa hiện thực như các tác phẩm Miền cháy, Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành, Bến quê, Chiếc thuyền ngoài xa,… Ngòi bút của Nguyễn Minh Châu đã đi đến từng tầng sâu thẳm trong tâm hồn con người, những cái đẹp cao cả của nhân tâm. Với những đóng góp của mình cho nên văn học Việt Nam, Nguyễn Minh Châu xứng đáng là một nhà văn tiêu biểu cho nền văn học hiện đại như lời của nhà văn Nguyễn Khải đã nói : “Nguyễn Minh Châu là người kế tục xuất sắc, bậc thầy của nền văn xuôi Việt Nam và cũng là người mở đường rực rỡ cho những cây bút trẻ tài năng sau này.” Nhà phê bình Nikolai Nikulin: "Niềm tin vào tính bất khả chiến bại của cái đẹp tinh thần, cái thiện đã được khúc xạ ở chỗ, anh (Nguyễn Minh Châu) đã tắm rửa sạch sẽ các nhân vật của mình, họ giống như được bao bọc trong một bầu không khí vô trùng".
