Nutuk

Bölüm 52

Hâl Tercümesi Broşüründe Nurettin Paşa'nın Meşrutiyet'in İlânından Sonra Gördüğü Hizmetler

Hal tercümesi broşürünün 4. sayfasında, Nurettin Paşa'nın, Rumeli'den İstanbul'a yürüyen Hareket Ordusu'na katılarak vatan görevini yerine getirdiğinden söz edlmektedir. 31 Mart Vak'ası dolayısıyla Rumeli'den İstanbul'a gönderilen kuvvetlerin Komutanı, rahmetli Hüsnü Paşa idi. Ben bu kuvvetlerin kurmay başkanı idim. Bu kuvvetlere Hareket Ordusu adını veren, Hareket Ordusu'nun İstanbul'a kadar gidişini düzenleyen ve yöneten bendim. Nurettin Bey'in bu kuvvetlere katılarak görev aldığını bilmiyorum. Nurettin Paşa, birçokları gibi, Hareket Ordusu İstanbul'a yaklaştığı zaman, Ayastefanos'a veya Makrıköyü'ne gelmiş olabilir.

Nurettin Paşa, "Yemen Vilâyetinin kurtarılması ve âsilerin sindirilmesi için yapılan savaşlarda birtakım tümen birliklerine veya müfrezelere komuta etmiş..."

Her tümen komutanı, her savaşta aynı durumda bulunur. Sonra, "Sana'nın kurtarılması üzerine, orada yığınak yapmış olan askerî kuvvetlere komuta etmiş..."

Efendiler, asker olanlar çok iyi bilirler ki, bir yerde çeşitli ordu birlikleri toplandığı zaman, orada bir merkez komutalığı, bir mevki komutanlığı, bir bölge komutanlığı veya ordugâh komutanlığı kurulur... Nurettin Paşa'nın San'a'daki komutanlığı bundan başka bir şey miydi?

Nurettin Paşa, "İmam Yahya ile anlaşma yapması için Ahmet İzzet Paşa'ya yardımcı olmuş..."

Ahmet İzzet Paşa'ya sormadım. Fakat, İzzet Paşa ile birlikte olup, çalışmalarına yakından katılan yetkili kimselerin söylediklerine göre, İmam Yahya ile anlaşma görüşmelerinde Nurettin Paşa hiçbir şekilde yetkili kılınmamıştır.

Nurettin Paşa, "Balkan Savaşlarına katılma arzusu göstererek Yemen'i kuzeyinden güneyine kadar geçip Aden-Mısır - Suriye - Konya - İstanbul yoluyla Çatalca yakınlarında bulunan Başkomutanlık Komuta Merkezine katılmış ve komutanlığı açık bir tümen bulunmaması dolayısıyla, kendi isteği ile gönüllü olarak 9. Alay'ın komutasını" üzerine almış..

Nurettin Paşa'nın Yemen'den İstanbul'a gelmek için takip ettiği yol, Yemen'den İstanbul'a gelen bütün asker ve sivillerin, kısacası herkesin takip ettiği yoldu. Yol o idi. Nitekim, o tarihte biz de Afrika'da bulunuyorduk. İstanbul'a gelmek için Afrika çöllerini batıdan doğuya Mısır'a kadar deve ile geçtikten sonra, İskenderiye ile Triyeste arasındaki bütün Akdeniz'i ve Adriyatik Denizini güneyden kuzeye ve Triyeste'den Bükreş'e kadar Avrupa'yı ve ondan sonra da Karadeniz'i geçerek aynı komuta merkezine ulaşmıştık, yol buydu.

Nurettin Paşa, bu noktada asıl söylenmesi gereken konudan söz etmiyor. Nurettin Paşa, albaylıktan binbaşılığa indirildikten sonra, Yemen birliklerinde görev yapmak üzere yarbaylığa yükseltilmiştir. Bu yükselmenin gereği olarak, yarbaylıkta Yemen'de iki yıl kalmak lâzım gelirken, vaktinden önce İstanbul'a gelerek kurtulma yolunu bulmuştur.

Hâl tercümesi broşürünün 6. ve 7. safyalarında, Nurettin Paşa'nın Irak Komutanlığı'ndan söz ediliyor ve yerli imkânlara başvurarak yeniden ordu kurup dost ve düşmanların umduklarının ve beklediklerinin aksine, yenilgiden zafere ulaşma harikasını gösterdiği belirtiliyor.

Irak Seferinde Nurettin Paşa Efendiler, Irak seferinde, Nurettin Paşa zamanındaki durumun içyüzü şundan ibarettir:

İlk Irak Komutanı olan Süleyman Askerî Bey'in yenilgiye uğrayıp intihar etmesinden sonra, Irak'a Kafkasya'dan yeni birlikler gelinceye kadar savaşlar İngilizlerin isteğine ve yürüyüş hızlarına bağlı kalmıştır. Nurettin Paşa, Kütülamare'de İngilizlere yenildikten sonra, gece gündüz ve hiç bir direnme göstermeden yürüyerek Selmanpak'a kadar perişan bir şekilde geri çekildi.