The 100 - Podręcznik do nauki języka trigedasleng

16. Czasownik "być" - rozszerzenie

To będzie bardzo długi wpis.

Do tej pory, uproszczone wytłumaczenie zastosowania ste, laik  oraz bilaik wystarczało, gdyż w zdaniach prostych te zasady zazwyczaj się sprawdzały. W zdaniach złożonych, sprawa jest nieco bardziej skomplikowana.

Według różnych źródeł, można podzielić zastosowanie na:

Ste - z przymiotnikami i frazami czasownikowymi jako progresywne pomocnicze

Laik - z rzeczownikami i frazami przysłówkowymi lub przyimkowymi

Bilaik - jako łącznik figuratywny lub okolicznikowy z rzeczownikami, przymiotnikami i frazami przysłówkowymi/przyimkowymi. (To trochę tak, jakby używać cudzysłowu). Jego użycie w pewnych kontekstach może wskazywać na pogardę.

Chociaż nie jestem ekspertem lingwistycznym ani specjalistą języka polskiego, postaram się pokazać różnice tych zastosowań na bazie zdań użytych w serialu.

Ste:

Kwestia przymiotników jest już wyjaśniona. 

Powiemy na przykład: Ai ste biga - Jestem wielki.

Kwestia bardziej skomplikowana - fraza czasownikowa jako progresywna pomocnicza, to w sumie nic innego jak zdanie z czasownikiem gdzie czynność, którą ten wskazuje trwa, a nie jest skończona ani określona w przyszłości/przeszłości. Będzie to odpowiednik angielskich czasów Continuous.

Przykładem takich zdań będą:

1. Leczę go -  Ai ste fis em op (Czasownik główny: fis op - leczyć)

2. Dlaczego oni to robią? - Chomouda emo ste dula dison op? (Czasownik główny: dula op - robić)

W obu powyższych przykładach, czasowniki "przetłumaczalne", określające czynność, są inne niż "być" w jakiejkolwiek formie, ponieważ czasownik "być" oznacza w nich tylko tyle, że czynność trwa.

Laik:

Kwestia rzeczowników jest już wyjaśniona. 

Przykład: Ai laik heda - Jestem władcą.

Komplikacją są frazy przysłówkowe i przyimkowe, choć może tylko brzmią nieco groźnie :)

Najpierw zastanówmy się czym właściwie są przyimki i przysłówki. 

*Przyimek:

Przyimki znacie już z konkretnych wpisów, są nimi takie słowa jak: nad, pod, z, ponad itd. Używając przyimka z rzeczownikiem, przymiotnikiem lub liczebnikiem, tworzymy wyrażenie przyimkowe: na stole, ze sto, z nudów, sklep z butami itd. Natomiast fraza od wyrażenia różni się tym, że wyrażenie nie zawiera czasownika, a fraza zawiera go w formie osobowej (nie bezokolicznika). Łatwo sobie to wyobrazić wiedząc, że zwykle powiedzenia i przysłowia są frazami (np. "każdy kij ma dwa końce" - osobowa forma czasownika: ma).

Zatem fraza przyimkowa to np.:

1. Nasze siły są za małe - Oso fous laik sou strik - fraza przyimkowa z przymiotnikiem (za małe)

*Przysłówek:

Przysłówki z kolei, idąc tym samym torem to np.: mało, dużo, bardzo, szybko itd. Odpowiadają na pytanie "jak?". Z przymiotnikiem i rzeczownikiem tworzą wyrażenie przysłówkowe: mało jedzenia, dużo  siły, natomiast z czasownikiem w formie osobowe - frazy przysłówkowe, np:

1. Jesteśmy bardzo słabi - Oso laik mou kwelen. - fraza przysłówkowa z przymiotnikiem (bardzo słabi)

*UWAGA*

Kiedy jest sam przymiotnik "małe" zamiast wyrażenia przyimkowego z przymiotnikiem "za małe", użyjemy czasownika ste. Tak samo kiedy nie występuje przysłówek "bardzo":

1. Oso fous ste strik - nasze siły są małe.

2. Oso ste kwelen - jesteśmy słabi.

Bilaik:

Tutaj sprawa brzmi na bardzo skomplikowaną i być może w samym użyciu (czyli rozpoznaniu, gdzie należy go użyć, a gdzie nie) taka właśnie jest. Wytłumaczenie jednak jego zastosowania tylko brzmi skomplikowanie.

Otóż - łącznik to nic innego jak czasownik w orzeczeniu imiennym, będący w związku zgody z podmiotem. Figuratywny, to w języku polskim przeciwieństwo dosłownego, a więc jeśli coś co określamy nie jest dosłowne (wszelkie cudzysłowy, aluzje itd.), użyjemy czasownika bilaik.

Łącznik okolicznikowy z kolei należy przeanalizować w podobny sposób - okoliczniki dzielą się na: 

- okolicznik czasu (kiedy? jak długo?)

- okolicznik miejsca (gdzie? dokąd? skąd?)

- okolicznik celu (po co? w jakim celu?)

- okolicznik sposobu (jak? w jaki sposób?)

- okolicznik przyczyny (dlaczego? z jakiego powodu?)

- okolicznik przyzwolenia (mimo co? pomimo czego?)

- okolicznik warunku (pod jakim warunkiem? w jakim wypadku?)

Jeśli więc używamy czasownika "być" w dowolnej konfiguracji (jak wskazano: z rzeczownikiem, przymiotnikiem i frazami przyimkowymi/przysłówkowymi - zatem ze wszystkim co dzieli czasownik laik od ste) ale jest to zdanie niedosłowne lub zawierające któryś z okoliczników, użyjemy czasownika bilaik.

Przykłady:

1. jak zawsze mi mówiłeś - Bilaik yu don tel ai op otaim (okolicznik czasu: zawsze)

2. To ważne, abyśmy wszyscy pracowali razem - Em ste meija bilaik oso flou thru seintaim (okolicznik sposobu: razem)

3. Co to jest "pączek"? - Chit bilaik "dounot"? (cudzysłów)

4. Nie jestem prawdziwym przedstawicielem leśnego plemienia - Ai nou bilaik fousen Trigedakru chicha*

*w kontekście z serialu: nie jestem przedstawicielem, bo mnie nie wybrano, ale w sumie najbliżej mi do tej funkcji, więc tylko ze mną możecie rozmawiać na ważne tematy. Słowo "prawdziwym" można traktować niedosłownie, ale takie sytuacje zawsze będą zależeć od tego, co dokładnie chcemy przekazać

5. Teraz jesteśmy tylko ty i ja - Em bilaik yumi soulou nau (okolicznik czasu: teraz)

Użycie ze wskazaniem na pogardę:

1. Jestem nauczycielem - Ai laik ticha (stwierdzenie faktu, czasownik + rzeczownik)

2. Jestem "nauczycielem" - Ai bilaik ticha (można traktować jako zdanie figuratywne - jestem swego rodzaju nauczycielem, ale generalnie to nie do końca, lub jako wskazanie na pogardę - gardzę tą funkcją, ale z jakiegoś powodu muszę ją podjąć)

Mam nadzieję, że w miarę jasno to wytłumaczyłam. Przy okazji zrobiłam sobie powtórkę z języka polskiego, ale było warto :)