Tự học cùng mình !

Ai đã đặt tên cho dòng sông ? (1)

HÌNH TƯỢNG SÔNG HƯƠNG 

Sông Hương  _ Trong cảnh sắc tự nhiên ( Thượng nguồn - Đồng bằng - thành phố Huế )
                           _ Trong lịch sử dân tộc ( Nhân chứng - Tham gia )
                           _ Trong văn hóa đất nước ( Âm nhạc - Thi ca ) 

A. TRONG CẢNH SẮC TỰ NHIÊN 

       * Sông hương ở thượng nguồn 

Sông Hương có mối quan hệ sâu sắc với dãy Trường Sơn, là bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào đáy vực bí ẩn, cũng có lúc dịu dàng, say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng. Câu văn dài với những động tính từ liên tiếp gợi hình dung về dòng chảy đầy cá tính ở thượng nguồn. Trong tác phẩm " Sử thi buồn " HPNT viết " Trước khi chảy về ngã ba Tuần, hai nhánh nguồn của sông Hương đã rong ruổi miên man qua địa bàn sinh sống của người Cà tu giữa rừng già, mang cái tên gốc Po-li-ê-điêng là sông A Pàng. Ôi dòng sông Huế, nó đã chứa đầy phần người từ thuở giọt địa chất sinh ra." Như vậy, tác giả nhìn Sông Hương như một con người, đời sông là đời người những thăng trầm dâu bể. Sông Hương đã sống nửa cuộc đời ở rừng già. Người mẹ đại ngàn đã hun đúc nên trong đứa con gái của mình tính cách mạnh mẽ, phóng khoáng. Và tác giả đã có liên tưởng thú vị khi nghĩ Sông Hương là một cô gái Di-gan với bản lĩnh phóng khoáng, man dại, tâm hồn trong sáng và tình yêu tự do. Tác giả đã dành tình cảm cho Sông Hương như với một con người phát hiện ra cả quá trình thay đổi, trưởng thành, lớn mạnh của nó. Thế nên từ một cô gái Di-gan, Sông Hương trở thành một bà mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở với vẻ đẹp dịu dàng và trí tuệ. Dường như tác giả đã nghe thấu những âm thanh từ sâu thẳm tâm hồn dòng sông và phát hiện ra nét cá tính độc đáo của nó. Dòng sông và cội nguồn miêu tả như một sinh thế có cá tính với tâm hồn phong phú bí ẩn. Trước khi trở thành người tình dịu dàng và thủy chung của mảnh đất cố đô, Sông Hương đã trải qua một hành trình gian nan trong cái nhìn lãn mạn của tác giả, hành trình đó tự như một cuộc " Tìm kiếm và đuổi bắt " của đôi tình nhân " hào hoa và đam mê " nhất trong lịch sử thi ca Việt Nam. Đằng sau những trang viết vừa là cố gắng hé mở phần tâm hồn sâu kín của dòng sông, vừa bộc lộ một cái tôi hài hòa mê đắm.

       * Sông hương ở đồng bằng

Trở về với đồng bằng, sông Hương được ví như người con gái đẹp được người tình mong đợi đến đánh thức dậy sau giấc ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại. Hình ảnh so sánh gợi liên tưởng đến câu truyện tình yêu nhuốm màu cổ tích. Không còn nữa vẻ hoang sơ của dòng sông chảy giữa đại ngàn Trường Sơn, rời khỏi vùng núi, sông Hương chuyển dòng liên tục để hóa thân trong vẻ đẹp phong phú. Bằng nghệ thuật nhân hóa và so sánh tác giả đã làm sống dậy vẻ đẹp cả dòng sông - người con gái. Đó là cô gái tự tin, duyên dáng phô bày những đường nét trên cơ thể mình " Những đường cong thật mềm, hình cung thật tròn, mềm như dải lụa , .. " Những đường nét sinh động được gợi ra bằng ngôn từ nghệ thuật, điều đó khiến người đọc hình dung về nét đẹp nữ tính trên cơ thể thiếu nữ. Và còn nữa là tâm hồn điệu đà , ưa làm dáng với màu áo " sớm xanh, trưa vàng, chiều tím ". Màu xanh gợi nét trẻ trung, thanh tân; màu vàng đài cát, kiêu sa còn tím - một màu sắc rất Huế, gợi vẻ đẹp của tất lòng thủy chung. Dòng sông ấy quả là biết làm đỏm như các cô gái trẻ. Và còn nữa là tâm hồn phong phú, sôi nổi trong khát vọng " tìm kiếm người đuổi bắt " để rồi có lúc vẫn dòng sông ấy lại trầm mặc " như triết lí, như cổ thi ". Như vậy, qua cách miêu tả của tác giả, sông Hương ở đồng bằng là người con gái đẹp với đường cong mềm mại trên cơ thể với tính cách điệu đà, tâm hồn phong phú, bí ẩn. Phải yêu quý con sông nhiều lắm tác giả mới có cái nhìn trìu mến như thể dòng chảy của nó.