tg - sj ; sau rặng tre làng

i.

Người ta bảo ở cái làng Kỳ có phủ ông Thôi nổi tiếng giàu có nhứt vách đổ vữa. Ông có cái đầm to bằng ba thửa ruộng góp lại, ông có cái vườn điều rộng hàng trăm héc-ta, cái cầu xây cho ngựa ông đi cũng to ngang ngửa cái lối mòn dẫn vào xóm. Vàng bạc nhà ông thì nhiều vô kể, đến độ bà con trong làng hay trêu nhắng: ông mà bỏ chia cho dân làng thì phải đi ba vòng mới hết cho nổi. Mà ở cái thời còn nghèo đói, quanh năm ngày tháng chỉ biết gặm khoai ngứa lót dạ thì người như ông Thôi nghiễm nhiên được coi là có quyền lực ngang ngửa quan làng. Mọi người sợ ông như sợ hùm, đến độ mà mỗi đợt kiệu ông đi qua, chợ búa có tụ họp đông đến mấy cũng phải vội vã thu dọn mà nép vào hai ven đường nhường lối ông đi.

Đáng lí được nể nang như thế, ông Thôi phải tỏ ra kiêu ngạo lắm. Ấy vậy mà ông lại hiền hậu có tiếng, ai gặp qua cũng bảo ông lành tính. Ông rất quý trẻ con, đặc biệt là mấy đứa còn loắt choắt lên bốn lên năm, thí dụ đi dạo loanh quanh mà gặp đứa nào chạy lại chào là ông lại móc trong túi mấy cái kẹo cốm đưa cho ngay. Ông cũng thương nhất mấy đứa hầu nhà ông, cha mẹ chúng nó mượn vài đồng nộp sưu không có tiền trả, đành nặng lòng bán chúng nó cho ông làm ở đợ. Ô vậy mà vào nhà ông làm thuê, đứa nào đứa đấy mụ mẫm hẳn ra. Thế mới tài.

Ông Thôi cũng không mặn mà gì với chuyện cưới xin cho lắm. Mấy lúc ông ngồi uống chè ở trên phản gỗ, ông hay bảo với thằng Huân là ông cóc thèm cưới vợ, ông thích ở vậy hơn, vừa thoải mái vừa tự do. Thằng Huân tay liên tục phẩy cái quạt vải thêu chim phượng, cũng gật gù theo ông. Ông Thôi chỉ thích uống chè đặc, thích đi tản bộ vào tầm gà gáy, thích chơi chim cảnh với ăn canh rau muống thêm muối vừng lạc thôi.

Nghe ông bảo vậy cơ mà ai ngờ, lương duyên lại nối ông với bà Hoàng Kiều, con gái thầy Dung làng Xoan cách cái làng Kỳ này một buổi sáng đi ngựa. Bà là con nhà gia giáo đã ba đời trạng nguyên từ thời cụ nội. Ông Thôi bữa ấy phải qua cái làng bên ấy có việc, vô tình đi ngang cái lớp chòi be bé dựng gần cuối làng của bà Hoàng Kiều. Bà đang say mê dạy bảng chữ cái cho mấy đứa trẻ con bập bõm đọc theo. Cái vẻ đẹp tri thức dịu dàng của bà thuở ấy là quý giá nhất với một người phụ nữ. Giọng bà mềm mỏng mà trầm bổng như rót mật vào tai, làm cho ông Thôi làng Kỳ cứ đứng bên mạn cửa say mê dòm vào nhìn. Hai ông bà sau nấy làm quen rồi càng ngày ông Thôi càng mến cái đức hạnh của bà Kiều. Được đâu đấy chục bữa đã kéo sính lễ đến nhà bà mong được rước bà về dinh. Vừa nghe bên ấy chấp thuận, chọn được ngày lành tháng tốt liền tổ chức cưới hỏi linh đình. Ngày hôm ấy, người dân trong làng ùn ụt xếp thành hai hàng dẹp đường cho kiệu bà Kiều đi, lẽo đẽo chạy theo sau còn có mấy đứa được bà dạy đọc, dạy viết. Đi đến đâu là tiếng khen ngợi không ngớt hướng theo. Thế là một bước lên mây, bà ung dung bước lên bên cạnh ông Thôi với cái danh bà cả cao sang.