Từ Hỏa Lò đến phủ Khâm Sai Bắc Bộ

NHỮNG CUỘC ĐẤU TRANH VÀ TlỂP XÚC GIỮA VIỆT MINH VỚI CP TRẦN TRỌNG KIM Ở HN

  I. CHUẨN BỊ KHỚI NGHĨA VÀ GẶP GỠ VỚI KHÂM SÁI PHAN KẾ TOẠI, THỦ TƯỚNG TRẦN TRỌNG KIM

1. Sau khi vượt Hỏa Lò ra, đến tháng 5/1945, giữa lúc các đoàn thể Việt Minh ở Hà Nội sôi nổi bước vào chuẩn bị khởi nghĩa, tôi và anh Chính được Đảng điều sang giúp Đảng Dân chủ Việt Nam (còn gọi là Dân chủ Đảng - trong Việt Minh). Cùng với đồng chí Vũ Quý, ba chúng tôi họp thành Đảng Đoàn bên cạnh Trung ương Đảng Dân chủ.

Khi đó anh Dương Đức Hiền, Tổng Thư ký mắc đi công tác ở Việt Bắc. Anh Vũ Quý (tức Kiến), người đã giúp gây dựng Đảng Dân chủ ngay từ những buổi đầu, lại được cấp tốc chuyển sang công tác khác rồi bị mất liên lạc luôn trong một vụ việc nghi là dính líu đến "A,B"(2). Anh Chính cũng rời Hà Nội, cùng với một số trí thức, kỹ sư, bác sĩ... lên chiến khu họp Quốc dân Đại hội Tân Trào.

Tôi nhớ mãi trong một buối họp, trên một căn gác ở phố Rolland (phố Hai Bà Trưng hiện nay), đổng chí Lê Đức Thọ(3) thay mặt Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh giao cho tỏi phụ trách Đảng Đoàn và lãnh đạo khối Dân chủ Đảng ở Hà Nội và các thành phố của Bắc Kỳ (Hải Phòng, Hải Dương, Nam Định, Phú Thọ, Vĩnh Yên...).

Nhưng rồi anh Thọ cũng rời địa bàn lên Việt Bắc dự hội nghị. Tôi được giới thiệu bắt liên lạc và phối thuộc vào sự lãnh đạo của Thường vụ Xứ ủy - đồng chí Nguyễn Khang. Lúc này chưa lập Kỳ bộ Việt Minh.

Được Đảng Cộng sản tận tình giúp đỡ, Đảng Dân chủ là một thành viên của Mặt trận Việt Minh khi ấy đang trong thời kỳ phát triển mạnh.

Qua việc nắm được Tổng hội sinh viên (thời anh Dương Đức Hiền, Nguyễn Dương Hồng là hội trưởng và phó hội trưởng) và thu hút một số nhân vật nổi tiếng trong nhóm Thanh Nghị (số nhân sĩ trí thức tập hợp quanh tờ báo "Thanh Nghị"), Đảng Dân chủ đã tổ chức được nhiều cơ sở là viên chức trung cao cấp ở các công sở quan trọng, một số đông sinh viên ở các trường Luật, Y, Canh nông... và nhiều người làm "nghề tự do" (nhà giáo, thầy thuốc, viết báo). Lúc ấy, cũng đã lập được Thành ủy Đảng Dân chủ Hà Nội do tôi làm Bí thư với một Ban Tuyên truyền xung phong năng nổ tháo vát cùng các tổ tự vệ và đội Danh dự trừ gian...

Báo Dộc lập cùa Đảng Dân chủ được in ấn ngay ở ngoại thành với các bài của anh Nguyễn Đình Thi, Văn Cao vừa sáng tác vừa là người in đá (li-tô)... các báo Cứu quốc, Hồn nước Độc lập... là tài liệu bí mật cùa Việt Minh được dân chúng đón chờ, tìm đọc và ca ngợi.

Thanh thế, tổ chức của Đảng Dân chủ dưới danh nghía thành viên Mặt trận Việt Minh phát triển và "bốc" cao nhất là trong giới tiểu tư sản tri thức, nhân sĩ nội ngoại thành Hà Nội. Với nhiều sinh viên, trí thức, Đảng Dân chủ là Việt Minh, Việt Minh là Đảng Dân chủ, mà cũng là Cứu quốc...

Tôi thật phấn khởi khi nhận nhiệm vụ mới nhưng cũng lo, thoáng cảm thấy như đơn độc hoạt động ở trung tâm thành phố, xa lãnh đạo. Các đồng chí Xứ ủy và Thành ủy lúc đó đóng tại A.T.K (an toàn khu) ở phía nam, phía bắc ngoại thành và ở vùng nông thôn Hà Đông nên liên lạc không nhanh chóng dễ dàng.

Tôi đã chọn ngôi nhà số 101 Gambetta (nay là phố Trần Hưng Đạo)(4) ở trung tâm thành phố làm cơ quan bí mật thường xuyên hoạt động. Trạm giao thông cũng gần đó, ở 75 Hàng Bông Thợ Nhuộm(5) ).